ความทุกข์เกิดจากความคิด คิดให้เป็นทุกข์คิดยังไงครับ

ถ. ที่อาจารย์กล่าวว่า ความสุข ความทุกข์ นี้เป็นเรื่องของความคิด ตอนนี้ผมยังไม่ค่อยเข้าใจ เวลามีความทุกข์ใครเขาจะอยากคิดทุกข์ ฉะนั้น ที่อาจารย์พูดว่า ความทุกข์เกิดจากความคิด คิดให้เป็นทุกข์คิดยังไงครับ

อ. ไม่ใช่คิดให้เป็นทุกข์ มีเหตุมีปัจจัยให้คิดแล้วเป็นทุกข์

ถ. หมายความว่ามีปัจจัยเกิดขึ้น เช่น สมบัติพลัดพรากไป หรือว่าแทงม้าเสียไป กลับถึงบ้านก็คิดว่าเสียไปเท่านั้นเท่านี้ การแทงม้าเป็นปัจจัย

อ. ถ้าไม่คิดเรื่องเสียม้าจะมีความทุกข์ไหม

ถ. ไม่ทุกข์ครับ

อ. เมื่อเห็น ได้ยินแล้วคิด ปัญญาจะต้องรู้ว่าขณะที่คิดนั้นก็เป็นนามธรรมที่คิดเรื่องต่างๆ แล้วก็ดับขณะที่คิดเรื่องม้า ไม่มีม้าในขณะนั้นมีความจำเรื่องม้าที่ทำให้เกิดความทุกข์ขึ้น ฉะนั้น ทุกข์จึงเกิดเพราะคิดเรื่องที่ไม่พอใจ และสุขก็เกิดเพราะคิดเรื่องที่พอใจ