แม้คำเดียวก็ไม่เผิน

เพราะฉะนั้นต้องเป็นผู้ที่ละเอียด ละเอียดคือ แม้คำเดียวก็ไม่เผิน แม้แต่คำว่าธรรม แม้แต่คำว่าโลก ทุกคำต้องเป็นความเข้าใจจริงๆ ถ้ามีความเข้าใจจริงๆ เป็นพื้นฐาน มั่นคง ฟังต่อไป เปลี่ยนไหม ความเข้าใจของเรา เปลี่ยนไม่ได้เลย ธรรมเป็นธรรม โลกเป็นโลก แต่ว่าเห็นไหมว่า ความต่างของความละเอียดก็คือว่า ธรรมเป็นธรรม นี่แน่นอน คือทุกอย่างเป็นธรรมที่มีจริง และเป็นธรรมหมด แต่สิ่งที่ไม่ใช่โลก พ้นโลกเหนือโลกก็มี เห็นไหม ถ้าเราไม่ได้ฟังต่อไปให้ละเอียดว่า ธรรมที่มีอยู่ทุกวันนี้ เป็นโลก เพราะว่าเกิดแล้วก็ดับ มีอะไรบ้างที่เกิดแล้วไม่ดับ เมื่อสักครู่อาหารอร่อยไหม เดี๋ยวนี้อยู่ไหน ก็ไม่มีแล้ว เมื่อสักครู่คิดเรื่องอาหาร เดี๋ยวนี้คิดเรื่องอะไร ก็ใหม่อีกแล้ว และรู้ไหมว่า จากนั่นไปนั่น ไปนั่นทีละช่วงขณะสั้นๆ ละเอียดแค่ไหน ที่ไม่รู้ตัวเลย สักคนเดียว ว่าธรรมทั้งหมดเกิดแล้วก็ดับ แล้วก็สืบต่อ ที่ใช้คำว่าแนบเนียนมาก จากเห็นเป็นคิดทันที เห็นสิ่งที่ปรากฏ และก็เป็นคน แล้วก็เป็นต้นไม้ และก็เป็นเรื่องราวต่างๆ ไม่มีการประจักษ์การเกิดขึ้น และดับไปของสภาพธรรม

ฟังและอ่านเพิ่มเติม สนทนาธรรมที่อุทยานแห่งชาติเขาเขียว แผ่นที่ ๒ ตอนที่ 5