การระลึกถึงอดีตชาติ

การที่จะสนทนาเรื่องการระลึกชาติ ผู้นั้นก็ควรจะเป็นผู้ที่ระลึกชาติได้ แต่ถ้าพูดกับบุคคลที่ระลึกชาติไม่ได้ก็ไม่มีประโยชน์ ในเมื่อคนหนึ่งระลึกชาติได้ และอีกคนหนึ่งระลึกชาติไม่ได้ เพราะฉะนั้น การที่จะสนทนาในเรื่องนั้นก็ไม่นำมาซึ่งความยินดี

มัชฌิมนิกาย มัชฌิมปัณณาสก์ จูฬสกุลุทายิสูตร ข้อความคล้ายคลึงกับ เวขณสสูตร มีว่า

พระผู้มีพระภาคประทับอยู่ ณ พระวิหารเวฬุวัน เขตพระนครราชคฤห์ สกุลุทายีปริพาชกอยู่ในปริพาชิการาม ซึ่งเป็นที่ให้เหยื่อแก่นกยูง พร้อมด้วยปริพาชกบริษัทหมู่ใหญ่ ครั้งนั้นเวลาเช้า พระผู้มีพระภาคทรงพระดำริว่า

การเที่ยวบิณฑบาตในกรุงราชคฤห์ยังเช้านัก พึงเข้าไปหาสกุลุทายีปริพาชกยังปริพาชการามเถิด

เป็นพระมหากรุณา ที่จะทรงอนุเคราะห์สกุลุทายีปริพาชก

เมื่อพระผู้มีพระภาคได้เสด็จไปถึงปริพาชิการามแล้ว สกุลุทายีก็ตั้งใจที่จะฟังธรรม แล้วพระผู้มีพระภาคก็ได้ทรงให้โอกาสสกุลุทายีถามปัญหา ซึ่งสกุลุทายีก็ได้กราบทูลเล่าให้ฟังว่า สกุลุทายีได้ถามท่านผู้หนึ่งซึ่งเป็นผู้ที่อ้างว่า ท่านเป็นผู้สารพัดรู้ สารพัดเห็น แต่ว่าสิ่งที่สกุลุทายีถาม ท่านผู้นั้นก็โกรธ ขัดใจ ไม่พอใจ ซึ่งสิ่งที่สกุลุทายีถามก็คือ ถามเรื่องการระลึกถึงอดีตชาติ หรือว่าการรู้จุติปฏิสนธิของสัตว์ ซึ่งพระผู้มีพระภาคก็ตรัสกับสกุลุทายีว่า

การที่บุคคลใดจะสนทนากันด้วยเรื่องของการระลึกชาติ ผู้นั้นก็ควรจะเป็นผู้ที่ระลึกชาติได้ จึงจะทำให้พระองค์ทรงยินดีด้วยกับการสนทนาของบุคคลนั้น และการสนทนาของพระองค์ พระดำรัสของพระองค์ ก็จะทำให้บุคคลนั้นยินดีด้วย แต่ถ้าพูดกับบุคคลที่ระลึกชาติไม่ได้ก็ไม่มีประโยชน์ ในเมื่อคนหนึ่งระลึกชาติได้ และอีกคนหนึ่งระลึกชาติไม่ได้ เพราะฉะนั้น การที่จะสนทนาในเรื่องนั้นก็ไม่นำมาซึ่งความยินดี

โดยนัยเดียวกัน สำหรับเรื่องของการเห็นจุติปฏิสนธิของสัตว์ก็เช่นเดียวกัน ถ้าสกุลุทายีเป็นผู้ที่เห็นจุติปฏิสนธิของสัตว์ แล้วก็สนทนากับพระผู้มีพระภาค พระองค์ก็ทรงยินดีในคำสนทนาของสกุลุทายี และพระดำรัสของพระองค์ก็จะเป็นที่ยินดีของสกุลุทายี แต่เมื่อสกุลุทายีไม่สามารถที่จะเห็นจุติปฏิสนธิของสัตว์ได้ ก็ย่อมจะไม่ยินดีในคำสนทนานั้น

ซึ่งสกุลุทายีก็ได้กราบทูลพระผู้มีพระภาคว่า แม้แต่อัตภาพของสกุลุทายีที่เป็นอยู่ในบัดนี้ ก็ยังไม่สามารถจะระลึกได้ พร้อมทั้งอาการ พร้อมทั้งอุเทศ ด้วยประการฉะนี้ ก็ไฉนจะระลึกชาติก่อนได้เป็นอันมาก เหมือนพระผู้มีพระภาคได้เล่า

คือ อย่าว่าแต่จะระลึกถึงอดีตชาติก่อนๆ เพียงในชาติปัจจุบันที่กำลังนั่ง นอน ยืน เดิน เห็น ได้ยิน ได้กลิ่น คิดนึก สุข ทุกข์ ก็ยังระลึกไม่ได้แล้ว เมื่อระลึกไม่ได้ ไฉนจะระลึกชาติก่อนได้เป็นอันมากเหมือนพระผู้มีพระภาคได้เล่า

สกุลุทายี ก็ได้กราบทูลต่อไปว่า ในเดี๋ยวนี้ แม้แต่ปังสุปีศาจ สกุลุทายีก็ยังไม่เห็นเลย ไฉนจักเห็นหมู่สัตว์ที่กำลังจุติ กำลังอุบัติ

ก็เป็นการยอมรับว่า ตนเองนั้นไม่สามารถระลึกชาติ หรือว่าเห็นจุติ ปฏิสนธิได้ เพราะเหตุว่าแม้ในปัจจุบันชาตินี้ ก็ยังไม่สามารถที่จะระลึกอัตภาพที่เป็นอยู่ในบัดนี้ได้ พร้อมทั้งอาการ พร้อมทั้งอุเทศ [ตอนที่ 148]

เปิดฟัง ... จูฬสกุลุทายิสูตร