ต้นเหตุที่พระผู้มีพระภาคทรงบัญญัติวันอุโบสถ

เรื่องของวันอุโบสถ หรืออุโบสถศีลนี้ก็เช่นเดียวกัน ในครั้งแรก พระผู้มีพระภาคยังไม่ได้ทรงบัญญัติอุโบสถศีลอันประกอบด้วยองค์ ๘ แต่ว่าวันอุโบสถนั้นมีมาแล้วในอดีตกาล ก่อนการตรัสรู้และการแสดงธรรมของพระผู้มีพระภาค มีการรักษาอุโบสถศีล คือ การที่จะชำระขัดเกลากิเลสเป็นพิเศษ เป็นกาลพิเศษ สืบต่อกันมาตั้งแต่ในอดีต แต่ว่าไม่พร้อมด้วยองค์ ๘ ดังข้อความใน มังคลัตถทีปนีแปล กถาว่าด้วยกรรมอันหาโทษมิได้ ข้อ ๑๐๖ ซึ่งมีข้อความว่า

ส่วนคำใดที่ท่านกล่าวไว้ใน อรรถกถา คังคมาลชาดก ใน อัฏฐกนิบาต ว่า บุตรและทาระ (ภรรยา) ก็ดี ชนบริวารก็ดีของเศรษฐีนั้น โดยที่สุดแม้คนเลี้ยงโคในเรือนนั้นๆ ทั้งหมด ย่อมเข้าจำอุโบสถเดือนละ ๖ วัน คำนั้น ท่านกล่าวหมายเอาอุโบสถที่ได้โดยกาลอื่นจากพุทธกาล

นัยว่าในครั้งนั้น การเข้าจำ กล่าวคือ การไม่รับประทานอาหารนั่นแหละ เขาเรียกกันว่าอุโบสถ หาใช่องค์ ๘ ไม่ แท้จริงองค์ ๘ นั้น ย่อมหาได้ในสมัยที่พระพุทธเจ้าอุบัติขึ้นเท่านั้น

เพราะฉะนั้น การที่จะพากเพียรชำระกิเลสในกาลพิเศษนี้ ได้มีปฏิบัติกันมาก่อน แต่ว่าไม่ใช่อุโบสถศีลที่ประกอบด้วยองค์ ๘ ที่พระผู้มีพระภาคทรงบัญญัติขึ้น

ขอกล่าวถึงต้นเหตุที่พระผู้มีพระภาคทรงบัญญัติวันอุโบสถ ใน พระวินัยปิฎก มหาวรรค อุโบสถขันธก เรื่องปริพาชกอัญญเดียรถีย์ ข้อ ๑๔๗ มีข้อความว่า [ตอนที่ 445]

รับฟัง ... เรื่องของวันอุโบสถ