สติและสัมปชัญญะ

ข้อความที่ท่านผู้ฟังจะได้ฟังเรื่องของสติ มักจะควบคู่กันไปกับลักษณะของปัญญาซึ่งเป็นสัมปชัญญะ แต่ต้องแยกออกจากกันด้วย และจะเห็นได้ว่า ขณะใดที่สติเกิดอาจจะมีลักษณะของปัญญาในขั้นต้นๆ อยู่ด้วย เช่น ในขณะที่รู้ว่า สิ่งใดดี สิ่งใดชั่ว นั่นก็เป็นสติที่ระลึกที่จะให้เกิดการไตร่ตรองพิจารณาให้ตรงว่า ลักษณะของอกุศลธรรมนั้นเป็นธรรมฝ่ายดำ เป็นอกุศล และลักษณะของกุศลธรรมเป็นธรรมฝ่ายขาว เป็นกุศล ซึ่งขณะใดที่ปัญญาเกิดร่วมด้วย กุศลจิตนั้นชื่อว่า ญาณสัมปยุตต์ แต่ขณะใดที่ปัญญาเจตสิกไม่ได้เกิดร่วมด้วย ขณะนั้นเป็น ญาณวิปปยุตต์

อัฏฐสาลินี จิตตุปปาทกัณฑ์ อธิบายคำว่า สโต จะ สัมปชาโน คือ สติ และสัมปชัญญะ มีข้อความว่า

เพราะบทว่า สโต จะ สัมปชาโน มีสติรู้ทั่วโดยชอบ ใน ๒ อย่างนั้น สติ มีความระลึกได้เป็นลักษณะ สัมปชัญญะมีความไม่ฟั่นเฟือนเป็นลักษณะ

สติมีความไม่หลงลืมเป็นรส สัมปชัญญะมีการไตร่ตรองเป็นรส คือ เป็นกิจ

สติมีความอารักขาเป็นอาการปรากฏ สัมปชัญญะมีการเลือกเฟ้นเป็น อาการปรากฏ

@ ธรรมที่ชื่อว่า สติ