เรื่องโทษของคนพาล

ใน ขุททกนิกาย ... ปราภวสูตรที่ ๖ มีข้อความว่า

ครั้งนั้น พระผู้มีพระภาคประทับ ณ พระวิหารเชตวัน ครั้งนั้นเมื่อปฐมยามสิ้นไปแล้ว เทวดาท่านหนึ่ง มีรัศมีอันงดงามยิ่ง ทำพระวิหารเชตวันทั้งสิ้นให้สว่างไสว ได้เข้าไปเฝ้าพระผู้มีพระภาคถึงที่ประทับ ถวายบังคมพระผู้มีพระภาคแล้วได้ยืนอยู่ ณ ที่ควรส่วนข้างหนึ่ง ครั้นแล้ว ได้ทูลถามพระผู้มีพระภาคด้วยคาถาว่า

ข้าพระองค์มาเพื่อจะทูลถามถึงคนผู้เสื่อมและคนผู้เจริญ กับท่านพระโคดม จึงขอทูลถามว่า "อะไรเป็นทางของคนเสื่อม" พระผู้มีพระภาคตรัสตอบว่า "ผู้รู้ดี เป็นผู้เจริญ ผู้รู้ชั่ว เป็นผู้เสื่อม ผู้ใคร่ธรรมเป็นเจริญ ผู้เกลียดธรรมเป็นผู้เสื่อม เพราะเหตุนั้นแล จงทราบชัดข้อนี้เถิดว่า ความเสื่อมนั้นเป็นที่ ๑" เทวดาก็ได้กราบทูลถามต่อไปว่า ข้าแต่พระผู้มีพระภาคผู้เจริญ ขอพระองค์จงตรัสบอกคนเสื่อมที่ ๒ "อะไรเป็นทางของคนเสื่อม" พระผู้มีพระภาคตรัสตอบว่า "คนมีอสัตบุรุษเป็นที่รัก ไม่กระทำสัตบุรุษให้เป็นที่รัก ชอบใจธรรมของอสัตบุรุษ ข้อนั้นเป็นทางของคนเสื่อม เพราะเหตุนั้นแล จงทราบข้อนี้เถิดว่า ความเสื่อมนั้น เป็นที่ ๒" เทวดากราบทูลถามถึงทางของคนเสื่อม ทางของคนเจริญอีกหลายประการ แต่จะเห็นได้ว่าพระผู้มีพระภาคตรัสตอบว่า "ผู้รู้ดี เป็นผู้เจริญ ผู้รู้ชั่ว เป็นผู้เสื่อม" ไม่ใช่ผู้ไม่รู้ แต่รู้ชั่วเป็นผู้เสื่อม "ผู้ใคร่ธรรม เป็นผู้เจริญ ผู้เกลียดธรรมเป็นผู้เสื่อม"

ท่านที่ใคร่ธรรม คือท่านที่ไม่ละเลยการที่จะฟังธรรม พิจารณาธรรมใคร่ครวญศึกษาค้นคว้าเทียบเคียงด้วย อย่าเพียงแต่ฟังแล้วเชื่อ แต่ว่าไม่ว่าท่านผู้ใด จะกล่าวธรรมใดก็ตาม เมื่อฟังแล้วควรพิจารณา แล้วก็สอบทานกับพระวินัยด้วย อย่าให้ต่างคนต่างคิดว่าพระธรรมวินัยนั้นมีมากเหลือเกิน เรียนไม่ไหว ไม่มีเวลาพอที่จะศึกษาค้นคว้า แต่ขอให้เราทุกคนคิดว่า แต่ละคนควรจะช่วยกันศึกษาพระธรรมวินัย เพื่อจะให้เข้าใจธรรมชัดเจนยิ่งขึ้น ไม่ว่าผู้หนึ่งผู้ใดที่จะกล่าวว่าข้อความนั้นผิด ก็ควรที่จะอ้างด้วยว่าผิดจากข้อใด ตอนใด ในพระวินัย ในพระสูตร หรือในพระอภิธรรม ไม่ใช่เพียงแต่กล่าวเฉยๆ ว่าผิด หรือกล่าวเฉยๆ ว่าถูก แต่ควรจะมีข้อเทียบเคียงพิสูจน์พิจารณาอ้างอิง พร้อมทั้งเหตุผลด้วยว่าผิดกับข้อความใดถูก หรือตรงกับข้อความใดด้วย นอกจากนั้นพระผู้มีพระภาคตรัสตอบว่า คนมีอสัตบุรุษเป็นที่รัก ไม่กระทำสัตบุรุษให้เป็นที่รัก ชอบใจธรรมของ อสัตบุรุษ ข้อนั้นเป็นทางของคนเสื่อม พระผู้มีพระภาคไม่ใช่อสัตบุรุษ เพราะฉะนั้น ธรรมใดๆ ที่ได้ฟังเทียบเคียงกับพระไตรปิฏก ถ้ามีเหตุผลตรงตามพระธรรมวินัยที่พระผู้มีพระภาคทรงแสดง นั่นก็เป็นธรรมของสัตบุรุษ ... แนวทางเจริญวิปัสสนา ตอนที่ 29

รับฟัง ... ปราภวสูตร