จิตเป็นที่อาศัยของธรรมอื่น

ทุกอย่างที่เกิดขึ้น เกิดขึ้นเองไม่ได้ ต้องมีปัจจัย มีสิ่งที่ปรุงแต่งให้เกิดขึ้น ไม่ได้หมายความว่า มีเฉพาะจิตเกิดขึ้น แต่จิตนั้นเองเป็นที่อาศัยของธรรมอื่น เช่น “ผัสสะ” ธรรมชาติที่กระทบ

รับฟัง ...

ธรรมชาติที่ชื่อว่ามนายตนะ

ในขณะนี้ที่เห็น ผัสสะไม่ได้กระทบเสียง แต่ในขณะที่ได้ยิน เพราะผัสสเจตสิกเป็นนามธรรมอีกชนิดหนึ่งกระทำกิจกระทบเสียง พร้อมกับจิตเกิดขึ้นได้ยินเสียง ทั้งๆ ที่ทางตา ผัสสะกระทบสิ่งที่ปรากฏ จิตก็เห็นสิ่งที่ผัสสะกระทบ ทางหู ผัสสะกระทบเสียง จิตก็เกิดขึ้นได้ยินเสียงที่ผัสสะกระทบ

จิตเป็นบ่อเกิด เป็นที่อาศัย เป็นที่ประชุมของธรรมอื่น เป็นสภาพธรรมที่อาศัยผัสสะเกิดขึ้นกระทำกิจแล้วก็ดับไปแต่ละขณะ แต่ในขณะที่เห็นนี้ ไม่ปรากฏว่าดับเลย ใช่ไหม สีสันวัณณะที่กำลังปรากฏทางตาก็ยังคงปรากฏเสมือนไม่ดับเลย ที่เป็นอย่างนี้ก็เพราะเหตุว่านามธรรม คือ จิตและเจตสิกเกิดดับอย่างรวดเร็วมาก รูปก็เกิดดับเร็วกว่าที่คิด ไม่ใช่ว่าดำรงคงอยู่นานๆ อย่างนี้เลย แต่โดยสภาพของรูป ย่อมเป็นสภาพที่หยาบกว่าจิต ซึ่งเป็นนามธรรม ชั่วอายุสั้นๆ ของรูปๆ หนึ่งที่ยังไม่ดับไป จิตเกิดดับหลายขณะ

ก็จะเห็นได้ว่า ที่ทุกสิ่งทุกอย่างยังปรากฏเสมือนไม่ดับไปเลย ก็เป็นเพราะเหตุว่านามธรรมซึ่งเป็นสภาพที่รู้ สิ่งที่ปรากฏนั้นเกิดดับเร็วกว่ารูปธรรมมาก จึงทำให้ดูเหมือนรูปธรรมที่ปรากฏ ก็ยังคงปรากฏอยู่ แต่แท้ที่จริงแล้ว ทั้งนามธรรมและรูปธรรมเกิดดับอย่างรวดเร็ว แต่ว่านามธรรมนั้นเกิดดับเร็วกว่า