กุศลเกิดแล้ว แต่เสื่อมไปได้

อังคุตตรนิกาย เอกนิบาต ข้อ ๑๘๑ มีว่า

ดูกร ภิกษุทั้งหลาย เราไม่เล็งเห็นธรรมอย่างอื่นแม้ข้อหนึ่ง ซึ่งจะเป็นเหตุให้ อกุศลธรรมที่ยังไม่เกิดเกิดขึ้น หรืออกุศลธรรมที่เกิดขึ้นแล้ว ย่อมเป็นไปเพื่อความเจริญไพบูลย์ยิ่ง เหมือนกับมิจฉาทิฏฐินี้เลย

ดูกร ภิกษุทั้งหลาย เมื่อบุคคลเป็นผู้มีความเห็นผิด อกุศลธรรมที่ยังไม่เกิดย่อมเกิดขึ้น และอกุศลธรรมที่เกิดขึ้นแล้ว ย่อมเป็นไปเพื่อความเจริญไพบูลย์ยิ่ง

ข้อนี้เห็นได้ชัดว่า ผู้ใดที่มีความเห็นผิด มีความเลื่อมใสผิด มีการปฏิบัติผิดย่อมไม่สามารถที่จะพ้นไปจากวัฏฏะได้ มีแต่จะเพิ่มพูนข้อปฏิบัติผิดนั้นยิ่งๆ ขึ้น ... แนวทางเจริญวิปัสสนา ตอนที่ 226

ข้อ ๑๘๒ มีข้อความว่า

ดูกร ภิกษุทั้งหลาย เราไม่เล็งเห็นธรรมอย่างอื่นแม้ข้อหนึ่ง ซึ่งจะเป็นเหตุให้กุศลธรรมที่ยังไม่เกิดเกิดขึ้น หรือกุศลธรรมที่เกิดขึ้นแล้ว ย่อมเป็นไปเพื่อความเจริญไพบูลย์ยิ่ง เหมือนกับสัมมาทิฏฐินี้เลย

ดูกร ภิกษุทั้งหลาย เมื่อบุคคลเป็นผู้มีความเห็นชอบ กุศลธรรมที่ยังไม่เกิดย่อมเกิดขึ้น และกุศลธรรมที่เกิดขึ้นแล้ว ย่อมเป็นไปเพื่อความเจริญไพบูลย์ยิ่ง

ข้อนี้ท่านผู้ฟังจะสังเกตได้จากการสนทนาระหว่างผู้ที่สนใจธรรมว่า ก่อนการสนใจในธรรมนั้น กุศลจิตเกิดน้อย แต่ว่าเมื่อมีความสนใจในธรรมมากขึ้น กุศลทั้งหลายก็เพิ่ม เจริญมากขึ้นด้วย ไม่ว่าจะเป็นในทาน ในศีล ในความสงบของจิต หรือว่าในการเจริญสติปัฏฐานก็ตาม กุศลธรรมก็ย่อมจะเกิดขึ้น และเจริญขึ้น ไพบูลย์ยิ่งขึ้น

ข้อ ๑๘๓ ถ้าท่านผู้ฟังไม่ข้ามพยัญชนะ ก็จะเป็นข้อเตือนใจท่านผู้ฟังได้ประการหนึ่ง

พระผู้มีพระภาคตรัสว่า

ดูกร ภิกษุทั้งหลาย เราไม่เล็งเห็นธรรมอย่างอื่นแม้ข้อหนึ่ง ซึ่งเป็นเหตุให้กุศลธรรมที่ยังไม่เกิด ไม่เกิดขึ้น หรือกุศลธรรมที่เกิดขึ้นแล้วย่อมเสื่อมไป เหมือนกับมิจฉาทิฏฐินี้เลย

ดูกร ภิกษุทั้งหลาย เมื่อบุคคลเป็นผู้มีความเห็นผิด กุศลธรรมที่ยังไม่เกิด ย่อมไม่เกิดขึ้น และกุศลธรรมที่เกิดขึ้นแล้ว ย่อมเสื่อมไป

กุศลเกิดแล้ว แต่ว่าเสื่อมไปได้ เพราะอะไร

กุศลเกิดโดยการที่ท่านเริ่มสนใจในปรมัตถธรรม ท่านเริ่มสนใจในการศึกษาปริยัติ แต่ว่ากุศลเสื่อมไป เพราะการไม่ไตร่ตรองในข้อปฏิบัติให้ถูกต้องตามปริยัติ ผู้ที่สนใจในการศึกษาปรมัตถธรรม อภิธรรม มีความรู้มากในปริยัติธรรม แต่การปฏิบัติไม่ตรงกับปริยัติ กุศลธรรมเกิดแล้ว แต่กลับเสื่อมไป ไม่สามารถทำให้เจริญไพบูลย์ ด้วยการที่ให้การปฏิบัตินั้นตรงกับปริยัติ ให้การรู้แจ้งสภาพธรรมตรงตามปริยัติที่ได้เรียน เพราะฉะนั้น กุศลธรรมเกิดโดยที่สนใจในการศึกษาปริยัติ แต่เสื่อมเพราะปฏิบัติไม่ตรงกับปริยัติ ซึ่งในข้อนี้พระผู้มีพระภาคตรัสว่า ดูกร ภิกษุทั้งหลาย เราไม่เล็งเห็นธรรมอย่างอื่นแม้ข้อหนึ่ง ซึ่งเป็นเหตุให้กุศลธรรมที่ยังไม่เกิด ไม่เกิดขึ้น หรือกุศลธรรมที่เกิดขึ้นแล้ว ย่อมเสื่อมไป เหมือนกับมิจฉาทิฏฐินี้เลย ดูกร ภิกษุทั้งหลาย เมื่อบุคคลเป็นผู้มีความเห็นผิด กุศลธรรมที่ยังไม่เกิด ย่อมไม่เกิดขึ้น และกุศลธรรมที่เกิดขึ้นแล้ว ย่อมเสื่อมไป

สำหรับกุศลธรรมที่ยังไม่เกิด ย่อมไม่เกิดขึ้นเพราะมิจฉาทิฏฐิ สติที่จะระลึกรู้ลักษณะของนามธรรมและรูปธรรมตามปกติในชีวิตประจำวันไม่เกิดเลย เพราะมิจฉาทิฏฐิ เพราะความเห็นผิดในข้อปฏิบัติ

เป็นไปได้ไหม ถ้าเป็นไปไม่ได้ พระผู้มีพระภาคจะไม่ตรัสพยัญชนะนี้เลย ... แนวทางเจริญวิปัสสนา ตอนที่ 227