ความฝัน คือ สัญญาความจำ

ถ. ในขณะที่ฝัน เราเห็นภาพคน เห็นสิ่งต่างๆ นั้น คงจะไม่ใช่รูป ใช่ไหม

สุ. ไม่ใช่รูปที่ปรากฏทางตา จะรู้ได้ว่าขณะนั้นกำลังคิดนึก

ถ. เป็นเรื่องเป็นราว ได้ยินเสียงด้วย

สุ. เพราะว่าในชีวิตประจำวันจริงๆ ทันทีที่เห็นคิดเป็นเรื่องหมด ฉันใด เวลาที่จำและเกิดฝันขึ้น เป็นเรื่องใช่ไหมในความฝัน ขณะนี้ไม่ได้ฝัน จะให้นึกเหมือนอย่างฝัน นึกได้ไหม ก็ไม่เหมือน ใช่ไหม

เพราะฉะนั้น ความฝัน คือ สัญญาความจำในสิ่งที่ปรากฏทางตา ทางหู ทางจมูก ทางลิ้น ทางกาย ทางใจ โดยเป็นเรื่อง และคิดถึงเรื่อง แต่ในขณะที่คิดนั้น ก็มีสัญญาความจำในสี ในเสียง ในกลิ่น ในรส ในโผฏฐัพพะด้วย เพราะฉะนั้น ในขณะนั้นก็เป็นเรื่องราวต่างๆ แล้วแต่ว่าจิตในขณะนั้นจะเกิดขึ้นคิดถึงเรื่องอะไร ... แนวทางเจริญวิปัสสนา ตอนที่ 1525

รับฟัง ... ความฝัน คือ สัญญาความจำ