อริยสัจธรรม ๔ มี ๓ รอบ

อริยสัจธรรม ๔ นั้น มี ๓ รอบ คือ

๑. สัจจญาณ

๒. กิจจญาณ

๓. กตญาณ

สัจจญาณ คือ การพิจารณา ใคร่ครวญเหตุผลของอริยสัจธรรมให้ถูกต้อง ไม่คลาดเคลื่อน ทุกขอริยสัจจะ ได้แก่ นามธรรมและรูปธรรมที่เกิดปรากฏ ที่ว่าเป็นทุกข์ ก็เพราะเหตุว่าไม่เที่ยง เกิดขึ้นแล้วก็ดับไปทุกอย่าง จึงไม่ใช่การบังคับสติให้รู้เพียงบางอย่าง ถ้าไม่มีสัจจญาณ ปัญญาที่รู้ในเหตุในผล กิจจญาณก็มีไม่ได้ เพราะฉะนั้น ผู้ที่จะปฏิบัติถูก เจริญสติปัฏฐานถูกจริงๆ จะต้องเป็นผู้ที่มี สัจจญาณ ซึ่งอาศัยการฟัง การพิจารณาเหตุผลในอริยสัจธรรมทั้ง ๔ ให้ถูกต้องเสียก่อน จึงจะเป็นปัจจัยให้มีการปฏิบัติที่ถูกต้องเป็น กิจญาณ และการปฏิบัติที่ถูกต้องจะทำให้แทงตลอดสภาพลักษณะของนามธรรมและรูปธรรมได้ เป็น กตญาณ คือ ต้องเป็นขั้นๆ ไป ... แนวทางเจริญวิปัสสนา ตอนที่ 158