๖. ทุติยสันทิฏฐิกสูตร ว่าด้วยการเห็นธรรมด้วยตนเอง

พระสุตตันตปิฎก อังคุตตรนิกาย ปัญจก-ฉักกนิบาต เล่ม ๓ - หน้า 677

๖. ทุติยสันทิฏฐิกสูตร

ว่าด้วยการเห็นธรรมด้วยตนเอง

[๓๑๙] ครั้งนั้นแล พราหมณ์คนหนึ่ง เข้าไปเฝ้าพระผู้มีพระภาคเจ้า ถึงที่ประทับ ได้ปราศรัยกับพระผู้มีพระภาคเจ้า ครั้นผ่านการปราศรัยพอให้ ระลึกถึงกันไปแล้ว จึงนั่ง ณ ที่ควรส่วนข้างหนึ่ง ครั้นแล้วได้ทูลถาม พระผู้มีพระภาคเจ้าว่า ข้าแต่พระโคดมผู้เจริญ พระองค์ตรัสว่า ธรรมอันผู้บรรลุจะพึงเห็นเอง ธรรมอันผู้บรรลุจะพึงเห็นเอง ดังนี้ ธรรมอันผู้บรรลุจะพึงเห็นเอง ไม่ประกอบด้วยกาล ควรเรียกให้มาดู ควรน้อมเข้ามา อันวิญญูชนพึงรู้เฉพาะตน ย่อมมีด้วยเหตุเพียงเท่าไร หนอแล พระผู้มีพระภาคเจ้าตรัสว่า ดูก่อนพราหมณ์ ถ้าเช่นนั้น เราจักย้อนถามท่านในข้อนี้ ท่านพึงพยากรณ์ข้อนั้น ตามที่ควรแก่ท่าน ท่านจะสำคัญความข้อนั้นเป็นไฉน? คือ ท่านทราบชัดราคะ ที่มีอยู่ในภายในว่า ราคะมีอยู่ในภายในของเรา หรือทราบชัดราคะที่ ไม่มีอยู่ในภายในว่า ราคะไม่มีอยู่ในภายในของเรา.

พราหมณ์. อย่างนั้น พระเจ้าข้า.

พ. ดูก่อนพราหมณ์ การที่ท่านทราบชัดราคะ ที่มีอยู่ในภายในว่า ราคะมีอยู่ในภายในของเรา หรือทราบชัดราคะ ที่ไม่มีอยู่ในภายในว่า ราคะไม่มีอยู่ในภายในของเรา อย่างนี้แล เป็นธรรมอันผู้บรรลุจะพึงเห็นเอง ฯลฯ ดูก่อนพราหมณ์ ท่านจะสำคัญความข้อนั้นเป็นไฉน? คือ ท่านทราบชัดโทสะที่มีอยู่ในภายใน ฯลฯ โมหะมีอยู่ในภายใน ฯลฯ เหตุเครื่องประทุษร้ายกาย ที่มีอยู่ในภายใน ฯลฯ เหตุเครื่องประทุษร้ายวาจา มีอยู่ในภายใน ฯลฯ เหตุเครื่องประทุษร้ายใจ ที่มีอยู่ในภายในว่า เหตุเครื่องประทุษร้ายใจ มีอยู่ในภายในของเรา

พระสุตตันตปิฎก อังคุตตรนิกาย ปัญจก-ฉักกนิบาต เล่ม ๓ - หน้า 678

หรือทราบชัด เหตุเครื่องประทุษร้ายใจ ที่ไม่มีอยู่ในภายในว่า เหตุเครื่องประทุษ ร้ายใจ ไม่มีอยู่ในภายในของเรา.

พราหมณ์. อย่างนั้น พระเจ้าข้า.

พ. ดูก่อนพราหมณ์ การที่ท่านทราบชัดเหตุ เครื่องประทุษร้ายใจที่มี อยู่ในภายในว่า เหตุเครื่องประทุษร้ายใจ มีอยู่ในภายในของเรา หรือทราบชัด เหตุเครื่องประทุษร้ายใจ ที่ไม่มีอยู่ในภายในว่า เหตุเครื่องประทุษร้ายใจ ไม่มีอยู่ในภายในของเรา อย่างนี้แล เป็นธรรมอันผู้บรรลุจะพึงเห็นเอง ไม่ประกอบด้วยกาล ควรเรียกให้มาดู ควรน้อมเข้ามา อันวิญญูชนพึงรู้เฉพาะตน.

พราหมณ์. ข้าแต่พระโคดมผู้เจริญ ภาษิตของพระองค์แจ่มแจ้งนัก ข้าแต่พระโคดมผู้เจริญ ภาษิตของพระองค์แจ่มแจ้งนัก ฯลฯ ขอท่านพระโคดม โปรดทรงจำข้าพระองค์ว่า เป็นอุบาสกผู้ถึงสรณะตลอดชีวิต ตั้งแต่วันนี้เป็นต้นไป.

จบทุติยสันทิฏฐิกสูตรที่ ๖

อรรถกถาทุติยสันทิฏฐิกสูตร

พึงทราบวินิจฉัย ในทุติยสันทิฏฐิกสูตรที่ ๖ ดังต่อไปนี้ :-

บทว่า กายสํโทสํ ได้แก่ เหตุแห่งการประทุษร้ายกายทวาร. แม้ในสองบทที่เหลือ ก็มีนัย อย่างเดียวกัน นี้แล.

พระผู้มีพระภาคเจ้าตรัสปัจจเวกขณญาณไว้ ในสูตรทั้งสอง (สันทิฏฐิกสูตรที่ ๕ - ๖) นี้แล้วแล.

จบอรรถกถา ทุติยสันทิฏฐิกสูตร ๖