กุกกุจจเจตสิก

ในอรรถกถาอัฏฐสาลินีอธิบายการละกุกกุจจนิวรณ์ด้วยโสดาบันบุคคล

[เล่มที่ 76] พระอภิธรรมปิฎก ธรรมสังคณี เล่ม ๑ ภาค ๒ - หน้าที่ 466

ว่าด้วยลำดับแห่งกิเลส

กามฉันทนิวรณ์และพยาปาทนิวรณ์ อันอนาคามิมรรคย่อมละ ถีนมิทธนิวรณ์ และอุทธัจจนิวรณ์ อันอรหัตมรรคย่อมละ กุกกุจจนิวรณ์และวิจิกิจฉา

นิวรณ์ อันโสดาปัตติมรรคย่อมละ อวิชชานิวรณ์ อันอรหัตมรรคย่อมละ

ว่าโดยลำดับแห่งมรรค กุกกุจจะและวิจิกิจฉา ย่อมละได้ด้วยโสดาปัตติมรรคแต่ถ้ากล่าวโดยธรรม ที่เกิดร่วมกับโทสมูลจิต กุกุจจเจตสิกต้องละด้วยอนาคามีมรรคพระอนาคามีบุคคลดับโทสะได้

กุกกุจจเจตสิก คือ ความรำคาญและความเดือดร้อนใจในกุศลที่ยังไม่ได้ทำ และอกุศลที่ทำแล้ว พระอนาคามีละกุกกุจจได้เป็นสมุจเฉทค่ะ ส่วนพระอรหันต์ละกิเลสไ้ด้หมด

ทุกอย่างค่ะ

อนุโมทนาครับ

ขออนุโมทนาครับ