ดูกรกาม เราได้เห็นมูลรากของเจ้าแล้ว เจ้าเกิดจากความดำริ เราจักไม่ ดำริถึงเจ้าอีกละ เจ้าจักไม่เกิดด้วยอาการอย่างนี้.
ขอได้โปรดขยายความพุทธพจน์ในชาดกนี้ด้วยครับ
ขอนอบน้อมแด่พระผู้มีพระภาคอรหันตสัมมาสัมพุทธเจ้าพระองค์นั้น
เป็นข้อความที่ปรากฏใน คังคมาลชาดก ในช่วงนั้น พระเจ้าอัฑฒมาสกราช (พระอานนท์) ได้ครองความเป็นพระราชา ครึ่งหนึ่ง คู่กับพระเจ้าอุทัย (พระโพธิสัตว์) วันหนึ่งขณะที่เสด็จไปทรงเล่นในพระราชอุทยาน พระเจ้าอุทัย ทรงเหนื่อย จึงทรงหลับพักผ่อน โดยหนุนพระเศียรไหว้ที่พระเพลา (ตัก) ของเจ้าพระอัฑฒมาสกราช พระเจ้าอัฑฒมาสกราชในขณะนั้น ดำริที่จะครอบครองความใหญ่ทั้งหมด จนถึงกับดำริชั่วช้าที่จะปลงพระชนม์พระเจ้าอุทัย ชักดาบออก ๒ - ๓ ครั้ง จนในที่สุด ก็ทรงยับยั้งไว้ได้ ด้วยพระดำริอันแยบคาย ว่า "จิตดวงนี้ เกิดขึ้นบ่อยๆ ก็จะพึงประกอบเราไว้ในกรรมลามก"
เมื่อทรงดำริอย่างนี้แล้ว จึงทรงปลุกพระเจ้าอุทัยให้ตื่นขึ้น แล้วทรงขอขมา กราบทูลเรื่องราวทั้งหมดให้ทรงทราบ แม้ว่าพระเจ้าอุทัย ก็ไม่ทรงถือโทษโกรธอะไร พร้อมทั้งจะสละราชสมบัติให้ โดยพระองค์จะเป็นเพียงอุปราช ก็ได้ แต่เพราะเห็นโทษของกาม พระเจ้าอัฑฒมาสกราช ก็ไม่ขอรับ พร้อมจะขอลาไปบวชเป็นดาบส จึงได้ตรัสคาถา ว่า
ดูก่อน กาม เราได้เห็นมูลรากของเจ้าแล้ว เจ้าเกิดจากความดำริ เราจักไม่ดำริถึงเจ้า อีกละ เจ้าจักไม่เกิดด้วยอาการอย่างนี้
โดยสาระสำคัญแล้ว คือ ความติดข้องในกาม ก็มาจากเพราะมีความตรึกนึกคิดไป
ในรูป เสียง กลิ่น รส โผฏฐัพพะ นั่นเอง ความตรึกไปด้วยอำนาจของโลภะในกาม ทำให้เกิดความติดข้องยินดีพอใจ ยิ่งขึ้น ถ้ามีกำลังของปัญญา กำลังของกุศล ก็สามารถข่มหรือระงับความตรึกนึกคิดอันไม่ดี นั้นได้ ครับ
ขอเชิญฟังคำบรรยายของท่านอาจารย์สุจินต์ บริหารวนเขตต์ เพิ่มเติมได้ที่หัวข้อด้านล่างนี้
แนวทางเจริญวิปัสสนา แผ่นที่ ๓๔ (ครั้งที่ 2016-2081)
...ยินดีในความดีของทุกๆ ท่านครับ...
