๑๐. ทุติยเสทกสูตร ว่าด้วยกายคตาสติ

[เล่มที่ 30] พระสุตตันตปิฎก สังยุตตนิกาย มหาวารวรรค เล่ม ๕ ภาค ๑ - หนาที่ 458

อรรถกถาทุติยเสทกสูตร

ในสูตรที่ ๑๐. คําวา นางงามในชนบท หมายถึง นางที่งามที่สุด ในชนบท ซึ้งเวนจากโทษประจําตัว ๖ อยาง แลวประกอบดวยความงาม ๕ อยาง. ก็เพราะนางนั้นไมสูงนัก ไมเตี้ยนัก ไมผอมนักไมอวนนัก ไมดํานัก ไมขาวนัก ผิวพรรณแมจะไมถึงทิพย แตก็เกินผิวพรรณมนุษยดวยกัน ฉะนั้น จึงจัดวาปราศจากโทษประจําตัว ๖ อยาง. และเพราะประกอบดวยความงามเหลานี้ คือผิวงาม เนื้องาม เล็บงาม * (นหารุกลฺยาณ) กระดูกงาม วัยงาม จึงชื่อวา ประกอบดวยความงาม ๕ อยาง.

นางไมตองใชแสงสวางจรมาเลย ดวยแสงสวาง ประจําตัวของตนนั่นแหละ ก็ทําใหสวางในที่มีระยะ ๑๒ ศอก เปนผิวที่เหมือน กับดอกประยงค หรือเหมือนกับทองคํา นี้เปนความงามแหงผิวของนาง. สวนมือเทาทั้ง ๔ และริมฝปากของนางนั้นเลา ก็คลายกับทาดวยชาด เหมือน แกวประพาฬแดงหรือผากัมพลแดง นี้คือความงามแหงเนื้อของนาง. สวนกลีบ เล็บทั้ง ๒๐ นั้นเลา ในทีที่ไมพนจากเนื้อ ก็คลายกับเอาชาดมาทาไว ที่พน จากเนื้อแลว ก็เหมือนกับธารน้ํานม นี้คือความงามแหงเล็บ * ของนาง. ที่ฟน ๓๒ ซี่ ซึ่งงอกขึ้นมานั่นเลา ก็ปรากฏคลายเอาเพชรที่เจียระไนแลวมาเรียงเปน แถวไว นี้คือความงามแหงกระดูกของนาง

และตอใหมีอายุถึง ๑๒๐ ป ก็ยัง สาวพริ้งเหมือนอายุแค ๑๖ ป ผมไมมีหงอกเลย นี้ คือความงามแหงวัยของนาง. สําหรับในคําวา มีกระแสเสียงไพเราะอยางยิ่ง นี้หมายความวา กระแสเสียงไหลเอื่อยไป กระแสเสียงนั้นไพเราะอยางยิ่ง ที่ชื่อวา มีกระแส เสียงไพเราะอยางยิ่ง ก็เพราะนางมีกระแสเสียงที่ไพเราะอยางยิ่งนั้น.

มีคํา ที่ทานขยายความวา นางมีความประพฤติสูงสุด มีกิริยาประเสริฐ ในการรํา และการรอง ยอมรําทํารําที่สูงที่สุด หรือถาจะรอง ก็รองแตเพลงชั้นสูงที่สุด เทานั้น. คําที่เหลือในทุกบท มีใจความตื้นทั้งนั้น. ก็และวิปสสนาแรกเริ่ม เปนอันตรัสไวแลวในสูตรทั้งสองนี้ ดวยประการฉะนี้แล.

จบอรรถกถาทุติยเสกทกสูตรที่ ๑๐

จบอรรถกถานาฬันทวรรคที่ ๒

* คําวา นหารุกลฺยาณ นี้ อรรถกถาอธิบายเรื่องเล็บ ไมไดอธิบายเรื่องเอ็นเลย จึงแปลวา เล็บงาม ไมใชเอ็นงามตามศัพท อรรถกถาอุทาน นันทวรรค นันทสูตรที่ ๒ หนา ๒๑๒ แกวา ฉวิกลฺยาณ ม สกลฺยาณ นขกลฺยาณ (เล็บงาม) อฏิกลฺยาณ วยกลฺยาณ