การศึกษา หรือ สิกขา คือ ประพฤติน้อมปฏิบัติตาม
การเรียนของเราทั้งหมด เพื่อให้รู้จักตัวเองว่าปัญญาระดับไหน ถ้าขณะนี้ไม่
รู้ลักษณะของนามธรรม และรูปธรรม การฟัง ฟังให้เข้าใจ แต่ไม่ใช่เป็นการที่
เราสามารถจะไปจำแนกข้อความในพระสูตรทั้งหมดโดยชี้ออกมาว่า เป็นเจตสิก
อะไร เมื่อไหร่ อย่างไร แต่ว่าเราสามารถที่จะฟังให้เห็นประโยชน์ ว่าสิ่งใดก็
ตามที่ทรงแสดงว่า การศึกษา หรือ สิกขา คือ ประพฤติน้อมปฏิบัติตาม หรือแม้
แต่ ศรัทธา วิริยะ ความอดทนนั้นต้องมีในขณะนี้ ถ้าขณะนี้ไม่มีก็อยู่ในตำราทั้ง
หมด ไม่ว่าจะสรรเสริญว่า ขันติเป็นตบะอย่างยิ่ง ก็อยู่ในตำรา ไม่เห็นอยู่ในใจ
ของเราที่จะรู้ว่า เราได้ฟัง ได้ศึกษา คือ ประพฤติปฏิบัติตามมากน้อยแค่ไหน
จำได้เยอะ หรือแม้เข้าใจเหตุผลว่า เจตสิกดวงนี้เป็นเหตุปัจจัยอย่างนี้เพราะอะไร แต่ลืมน้อมมาว่าที่ทรงแสดงเพื่อเข้าใจสภาพธัมมะที่มีในขณะนี้ ลืมไปว่าที่ทรงแสดงธัมมะเพื่อขัดเกลากิเลส ศึกษาเพื่อจำได้เยอะ ตายไปแล้วก็ลืม แต่ถ้าศึกษาเพื่อเข้าใจสภาพธัมมะที่มีในขณะนี้ว่าไม่ใช่เรา ความเข้าใจนั้นก็สะสมสืบต่อ อบรมในภพชาติต่อไป เป็นจิรกาลภาวนา ครับ
การศึกษาพระธรรม ความเข้าใจเป็นสิ่งที่สำคัญที่สุดค่ะ ถ้าเข้าใจแล้วก็ไม่ต้องไปวิตกกังวลถึงเรื่องอื่น เพราะธรรมย่อมเป็นไปตามเหตุปัจจัย ควรศึกษาพระธรรมด้วยความไม่ประมาทนะคะ
