เหตุให้เกิดโทสะ

ความพอใจใน รูป เสียง กลิ่น รส และโผฏฐัพพะ เป็นเหตุให้เกิดโทสะได้ คือ เมื่อไม่ได้ตามต้องการย่อมเกิดโทสะ หรือเมื่อได้แล้ว สิ่งเหล่านั้นเปลี่ยนแปลงสูญหาย ย่อมเกิดโทสะได้ หรือเพราะยังละโลภะ ความติดข้องยังไม่ได้ โทสะ ย่อมเกิดขึ้นได้ เมื่อประสบกับ อนิฏฐารมณ์ และพลัดพรากจากสิ่งอันเป็นที่รัก

สาเหตุของโทสะ อีกอย่างหนึ่ง ที่เกิดจากการฟังเพลง ที่ไพเราะ ก็คือ เพลงเหล่า นั้น ถึงจะไพเราะ แต่ถ้าเป็นเพลงเศร้า หรือเป็นเพลงที่ทำให้ระลึกถึงสิ่งที่ไม่ประทับ ใจ จิตก็จะเกิดโทมนัส รำคาญใจหรือเศร้าใจ ซึ่งเป็นลักษณะของโทสะ เช่นกัน ค่ะ และที่สำคัญก็คือ อารมณ์เหล่านั้น จะสามารถสะสม เป็นเหตุให้เกิดโทสะมูลจิต ได้ เช่นเดียวกับ โลภมูลจิตที่พอใจการฟังเสียง ที่ชอบใจ การเห็นรูปที่ชอบใจ เป็นต้น

การฟังเพลงที่ไพเราะบ่อยๆ เป็นปัจจัยให้เกิดโทสะ ได้บ่อยด้วยเช่นกัน บุตรสาว ของดิฉัน เกิดโทสะ ด้วยเหตุปัจจัยนี้แทบทุกวัน เช่น เพลงโปรดของเธอจบลง แล้วเพลงต่อไปไม่รู้จัก ฟังเพลงอยู่เพลินๆ แล้วถูกเรียกให้รับประทานอาหารทำให้ความเพลิดเพลินติดข้องนั้น ต้องสะดุดหยุดลง ความไม่พอใจก็ตามมาติดๆ ท่านอาจารย์ เคยกล่าวบ่อยๆ ว่า ขณะที่กำลังเคี้ยวอาหารอร่อยๆ อยู่นั้น ทันที ที่ฟันกระทบกับก้อนกรวดเล็กๆ ในข้าวที่กำลังเคี้ยว ก็เกิดโทสะแล้ว ดังนี้แหละค่ะ