มรณะเป็นทุกข์ [วิภังค์]

[เล่มที่ 77] พระอภิธรรมปิฎก วิภังค์ เล่ม ๒ ภาค ๑ - หน้าที่ 333

พึงทราบอรรถแห่งมรณะเป็นทุกข์

อนึ่ง พึงทราบวินิจฉัยในคำนี้ว่า พึงทราบอรรถแห่งมรณะเป็นทุกข์ ต่อไป. แม้มรณะนี้ ตัวเองก็ไม่เป็นทุกข์ แต่พระองค์ตรัสว่า ชื่อว่าเป็นทุกข์ เพราะเป็นวัตถุที่ตั้งแห่งทุกข์ เพราะเวทนามีในสรีระแม้เกิด ในที่สุดแห่งความตายจะเผาสรีระ เหมือนคบหญ้าติดไฟที่ถือไว้ทวนลม ในเวลาที่นิมิตแห่งนรก เป็นต้น ปรากฏ โทมนัสรุนแรงย่อมเกิดขึ้น. พึงทราบมรณะว่าเป็นทุกข์ โดยเป็นวัตถุที่ตั้งแห่งทุกข์แม้ทั้ง ๒ นี้ ด้วยประการฉะนี้.

อีกอย่างหนึ่ง เพราะความตายนี้ เป็นวัตถุที่ตั้งแห่งทุกข์ใจของคนใกล้ตาย ที่เป็นคนลามกซึ่งเห็นนิมิต มีกรรมอันลามก เป็นต้น อยู่โดยลำดับ สำหรับคนดี ผู้ไม่สามารถข่มความพลัดพรากจากวัตถุ อันเป็นที่รัก (คือสัตว์และสังขารอันเป็นที่รักใคร่) ได้ แม้ทุกข์ ซึ่งเกิดในสรีระ มีโรคลมอันตัดข้อต่อ และเส้นเอ็น เป็นต้น ซึ่งข่มไม่ได้ แก้ไขไม่ได้ ที่มีแก่เหล่าสัตว์ทั้งปวงที่กำลังถูกโรคเสียดแทงเป็นธรรมดา โดยไม่แปลกกันนี้ ฉะนั้น มรณะนี้ พระผู้มีพระภาคเจ้าจึงตรัสว่า เป็นทุกข์ เหมือนกัน.