[สอนตนนัยที่  ๔ - พิจารณากัมมัสสกตา]

   แต่ถ้าเมื่อเธอแม้สอนตนอยู่อย่างนี้  ปฏิฆะก็ยังไม่ระงับอยู่นั่นไซร้ทีนี้  เธอพึงพิจารณาให้เห็นความที่ตนและคนอื่น  มีกรรมเป็นของๆ ตนต่อไป  ใน  ๒  ฝ่ายนั้น  พึงพิจารณาฝ่ายตนก่อนดังนี้  "นี่แน่ะพ่อเอ๊ย  เจ้าโกรธเขาแล้ว  เจ้าจักทำอะไร  กรรมอันมีโทสะเป็นเหตุ นั่นมันจักเป็นไปเพื่อความเสื่อมเสียแก่ตัวเจ้าเองมิใช่หรือ  เพราะว่าเจ้าเป็นผู้มีกรรมเป็นของ ๆ ตน  เป็นผู้รับมรดกของกรรม  เป็นผู้มีกรรมเป็นกำเนิด  มีกรรมเป็นเผ่าพันธุ์  มีกรรมเป็นที่อาศัยไป  เจ้าจักทำกรรมใดไว้  เจ้าจะต้องเป็นผู้รับผลของกรรมนั้น ฯลฯ

[สอนตนนัยที่  ๕ - พิจารณาถึงบุพจริยาของพระศาสดา]

   แต่ถ้าเมื่อพระโยคาวจรนั้น  แม้พิจารณากัมมัสสกตาอยู่อย่างนี้ปฏิฆะก็ยังไม่ระงับอยู่อีกไซร้  ทีนี้เธอพึงพิจารณาถึงพระคุณส่วนบุพจริยาของพระศาสดา ๑ (ต่อไป)  (ต่อไป)  นี้เป็นนัยแห่งการพิจารณาในบุพจริยคุณของพระศาสดานั้น (คือสอนตน)  ว่า  "นี่แน่ะพ่อนักบวช  พระศาสดาของเจ้าในกาลก่อนแก่สัมโพธิสมัย  แม้เป็นพระโพธิสัตว์ยังมิได้ตรัสรู้  ทรงบำเพ็ญพระบารมีอยู่ตลอด  ๔  อสงไขยกับแสนกัป  ก็มิได้ทรงยังพระจิตให้  (คิด)  ประทุษร้ายในบุคคลทั้งหลายผู้เป็นศัตรู  แม้  (ถึงกับ)  เป็นผู้ปลงพระชนม์เอาในชาตินั้น ๆ   มิใช่หรือ  ข้อนี้มีเรื่องอย่างไรบ้าง  ฯลฯ

[สอนตนนัยที่  ๖ - พิจารณาถึงความที่เคยเกี่ยวข้องกันในสังสารวัฏ]

   แต่ถ้าเมื่อเธอแม้พิจารณาถึงพระคุณ  อันเป็นส่วนบุพจริยาของพระศาสดาดังกล่าวมานี้อยู่  ปฏิฆะของเธอผุ้ตกเป็นทาสของกิเลสทั้งหลายมาช้านานนั้น  ก็ยังไม่ระงับอยู่นั่นไซร้  ทีนี้เธอพึงพิจารณาถึงบทพระสูตรทั้งหลาย  ที่มีความเนื่องด้วยศัพท์อนมตัคคะ  (สงสารที่ไม่ปรากฏต้นปลาย)  ก็ในสุตตบทเหล่านั้น  สุตตบท  (ต่อไป)  นี้  พระผู้มีพระภาคเจ้าตรัสไว้ว่า  "ดุกรภิกษุทั้งหลาย  สัตว์ผู้ที่ไม่เคยเป็นมารดาไม่เคยเป็นบิดา  ไม่เคยเป็นพี่น้องชาย  ไม่เคยเป็นพี่น้องหญิง  ไม่เคยเป็นบุตร  ไม่เคยเป็นธิดา  (ของเรา)  มิใช่หาได้ง่าย"  ดังนี้ ฯลฯ

[สอนตนนัยที่  ๗ - พิจารณาอานิสงส์เมตตา]

   แต่ถ้าแม้อย่างนี้  เธอก็ยังไม่อาจดับจิต  (ร้าย)  ลงได้ไซร้  ทีนี้เธอพึงพิจารณาถึงอานิสงส์เมตตา  (ต่อไป)  อย่างนี้ว่า  "นี่แน่ะพ่อบรรพชิต  พระผู้มีพระภาคเจ้าตรัสไว้มิใช่หรือว่า  'ดูกรภิกษุทั้งหลายเมื่อเจโตวิมุติ  คือ  เมตตา  ภิกษุเสพโดยเอื้อเฟื้อ  เจริญทำให้มาก  ทำให้เป็นดุจยาน  ทำให้เป็นดุจวัตถุ*  ก่อตั้งสั่งสมทำให้สำเร็จอย่างดีแล้วอานิสงส์  ๑๑  เป็นหวังได้  อานิสงส์  ๑๑  คืออะไรบ้าง  อานิสงส์  ๑๑ คือผู้เจริญเมตตา  ย่อม หลับเป็นสุขตื่นเป็นสุขไม่ฝันร้ายเป็นที่รักของมนุษย์ทั้งหลายเป็นที่รักของมนุษย์ทั้งหลายเทวดารักษาไฟก็ดี  พิษก็ดี  ศัสตราก็ดี  ไม่แผ้วพานเขาจิตตั้งมั่นเร็วสีหน้าผ่องใสไม่หลงทำกาลกิริยาเมื่อยังไม่บรรลุคุณอันยิ่งกว่า  ย่อมเข้าถึงพรหมโลก"

[สอนตนนัยที่  ๘ - ใช้วิธีแยกธาตุ]

   แต่พระโยคาวจรผู้ไม่อาจยังจิต  (ร้าย)  ให้ดับไป  แม้โดยอุบายอย่างนี้  พึงทำธาตุวินิพโภค  (แยกธาตุ)  ต่อไป  ถามว่า  ทำอย่างไรแก้ว่า  พึงสอนตนโดยวิธีแยกอย่างนี้ว่า  'นี่แน่ะพ่อบรรพชิต  ก็ตัวเจ้าเมื่อโกรธบุคคลนั้น  โกรธอะไร  โกรธผมหรือ  หรือว่า  โกรธขน ฯลฯ

[วิธีสุดท้าย - ทำทานสังวิภาค]

   แต่พระโยคาวจรผู้ไม่อาจทำธาตุวินิพโภค  ก็พึงทำทานสังวิภาค(การให้และการแบ่ง)  เถิด  (คือ)  พึงให้ของๆ ตนแก่ปรปักษ์  รับของๆ ปรปักษ์มาเพื่อตน  แต่ถ้าปรปักษ์เป็นภินนาชีวะ  (มีอาชีวะแตก  คือไม่บริสุทธิ์)  มีบริขารไม่เป็นของควรแก่การบริโภคไซร้  ก็พึงให้แต่ของ ๆ   ตน  (ไปฝ่ายเดียว  อย่ารับของ ๆ   เขาเลย)  เมื่อเธอทำอันชื่อว่าการให้นี่  มีอานุภาพมากอย่างนี้  สมคำ(โบราณ)  ว่า การให้  ปราบคนที่ใคร ๆ   ปราบไม่ได้  (ก็ได้)การให้  ยังสิ่งประสงค์ทั้งปวงให้สำเร็จ  (ก็ได้)  ด้วยการให้กับการเจรจาไพเราะ  (ประกอบกันทำให้)คนทั้งหลายเงยก็มี  ก้มก็มี

สาธุ

ขอบคุณ และขออนุโมทนาค่ะ

สาธุ