ฟังหรืออ่านก็ได้ ถ้าทำให้เข้าใจขึ้น
ถาม ก็ยอมรับว่า ฟังธรรมเพื่อให้รู้ให้เข้าใจเพื่อจะได้เกิดปัญญา ใช่ไหมครับ ความหมายของท่านอาจารย์ที่ว่า “ฟัง” คงไม่ได้หมายความตรงตัว คงหมายถึงการศึกษาธรรม เช่น การอ่านจากตำราต่างๆ หรือได้ฟังจากผู้รู้แจ้งเห็นจริงก็ยิ่งมีประโยชน์ แต่ถ้าโอกาสไม่มี เราอาจศึกษาค้นคว้าเพิ่มเติมโดยการอ่าน ก็อยากขยายความ “การฟังธรรม” จากท่านอาจารย์
ท่านอาจารย์
เพราะฉะนั้นการฟัง หรือการอ่าน ก็ไม่พ้นจากการจำเสียงซึ่งแสดงความหมายของสิ่งนั้นให้เข้าใจถูกต้อง ถ้าพระผู้มีพระภาคไม่ทรงแสดงพระธรรม นั่งเฉยๆ ไม่มีเสียงเลยจากพระโอษฐ์ ไม่มีคำใดๆเลยทั้งสิ้น ไม่มีใครสามารถเข้าใจธรรมได้เลย แต่เมื่อได้ฟังแล้วจำ แล้วก็เขียน จารึกไว้ ก็ยังคงเป็น “คำ” จากเสียงที่ได้จำไว้แล้วก็เข้าใจความหมายนั่นเอง
เพราะฉะนั้นจะใช้คำว่า “ฟัง” หรือ “อ่าน” หรือ “สนทนา” อะไรก็ได้ ที่ทำให้เกิดความเข้าใจถูก ความเข้าใจถูกที่เป็นปัญญานั้นคือเข้าใจสภาพธรรมที่กำลังปรากฏที่เคยยึดถือว่าเป็นเรา เป็นตัวตน และให้ประจักษ์แจ้งจริงๆ ว่า แท้ที่จริงแล้วเหมือนกำมือที่ว่างเปล่า คือ พิจารณาแล้วไม่มีอะไรที่เป็นเรา หรือเป็นของเราจริงๆ