การได้ฌานที่สูงขึ้นไปเกิดจากโลภะ หรือ ปัญญา

ผู้ฟัง    ขอถามอาจารย์อีกข้อหนึ่งว่า บุคคลที่ได้ฌานขั้นแรกก็ยังไม่พอใจ ผมเข้าใจว่า เขาได้ความสงบสุขมากพอสมควร แต่ว่าอยากจะได้ขั้นที่ ๒ ต่อไปถึงขั้นที่ ๕ แล้วยังอยากได้ขั้นอรูปฌานต่อไป อันนี้เกิดจากโลภะหรือปัญญาของท่านผู้ที่ได้ฌานนี้ ผมยังสงสัยอยู่

ส.   แล้วแต่ขณะจิตค่ะ แต่ให้ทราบว่า ทุกสิ่งทุกอย่างซึ่งเป็นสังสารวัฏฏ์นี้ เป็นวัตถุกาม เป็นที่ตั้ง เป็นที่พอใจของโลภะได้ทั้งหมด เว้นนิพพาน ซึ่งโลภะไม่มีโอกาสที่จะยินดีพอใจในนิพพานได้ ถ้าโลภะมีโอกาสยินดีพอใจในนิพพานได้ นิพพานจะดับโลภะไม่ได้ แต่ธรรมชาติเดียวที่สามารถจะดับโลภะได้ คือ นิพพาน อย่างอื่นไม่สามารถจะดับโลภะได้เลย

เพราะฉะนั้นต้องเข้าใจว่า นิพพานมีลักษณะอย่างไร จึงสามารถที่จะดับโลภะได้ ในเมื่อวัตถุกามอื่นๆ ก็ยังเป็นที่ตั้งของความยินดี ความพอใจของโลภะได้ เพียงนิพพานอย่างเดียวเท่านั้น ซึ่งไม่เป็นที่ตั้ง ที่ยินดีของโลภะ และเป็นธรรมที่ดับโลภะ เพราะฉะนั้นโลภะจะมีนิพพานเป็นอารมณ์ไม่ได้ หรือว่าโลภะจะยินดีพอใจในนิพพานไม่ได้ เพราะถ้าโลภะสามารถที่จะยินดีพอใจในนิพพาน นิพพานจะดับโลภะไม่ได้ เพราะเหตุว่ายังเป็นที่ตั้งของโลภะ ยังเป็นความยินดีของโลภะ เพราะฉะนั้นวัตถุกามหมายถึง ธรรมทั้งหลายทั้งปวง เว้นนิพพาน เพราะเหตุว่านิพพานเป็นสภาพธรรมที่ดับโลภะ