ใช้คำว่า สังเกต ใส่ใจในอารมณ์ แทน โยนิโสมนสิการ ได้หรือไม่

ส.   ขณะที่เข้าใจค่ะ ขณะนั้นเป็นโยนิโสมนสิการ ในขณะที่ฟังแล้วพิจารณา

ผู้ฟัง    เป็นความเห็นของผมนะครับ โยนิโสมนสิการ เป็นภาษาบาลี แต่ว่าถ้าเราใช้คำว่า มีการสังเกต มีการใส่ใจในอารมณ์ มาแทนคำว่าโยนิโสมนสิการ จะแทนกันได้ไหมครับ

ส.   ได้ค่ะ จะใช้คำอะไรก็ได้ เพื่อที่จะให้เกิดความเข้าใจถูกในลักษณะของสภาพธรรมตามโวหารที่ได้ยินได้ฟัง เช่นตัวอย่างที่ว่า จิตเป็นสภาพรู้ เป็นธาตุรู้ เป็นอาการรู้ ไม่ใช่รูป ซึ่งแม้ว่าจะละเอียดสักเท่าไรก็ตาม นามธรรมยิ่งละเอียดกว่านั้น เพราะเหตุว่าไม่ใช่รูปสักรูปเดียว ถ้าเข้าใจในขณะที่กำลังฟัง ขณะนั้นเองคือโยนิโสมนสิการ แล้วจะต้องอธิบายอะไรไหมคะ ถ้าเกิดความเข้าใจแล้ว ในขณะใดที่เข้าใจ ในขณะนั้นเพราะโยนิโสมนสิการ พิจารณาในคำที่ได้ยินได้ฟัง แล้วเข้าใจขณะใด ขณะนั้นเป็นโยนิโสมนสิการ แต่จะใช้คำอะไรก็ได้ที่จะอธิบายคำว่า โยนิโสมนสิการ คือ พิจารณาด้วยความแยบคายจนกระทั่งเกิดความเข้าใจที่ถูกต้อง เพราะฉะนั้นในขณะใดที่เข้าใจถูก ในขณะนั้นเป็นโยนิโสมนสิการ จะใช้คำภาษาบาลีก็ได้ หรือจะใช้คำภาษาไทยว่า พิจารณาจนเข้าใจถูกต้อง