ถ้าไม่ระลึกสภาพธรรมที่ปรากฏในขณะนี้ จะบอกว่าบรรลุแล้วไม่ได้

ถ้าท่านผู้ฟังยังไม่ระลึกรู้ลักษณะของสภาพธรรมที่กำลังปรากฏในขณะนี้ ทางตา ทางหู ทางจมูก ทางลิ้น ทางกาย ทางใจ แล้วจะบอกว่าหมดทุกข์ ดับทุกข์ รู้แจ้งอริยสัจธรรม หรือจะกล่าวว่าได้บรรลุวิปัสสนาญาณนั้น วิปัสสนาญาณนี้ หรือเป็นพระอริยบุคคลขั้นนั้น ขั้นนี้ ได้ไหมคะ ผู้ที่ตรงต่อความเป็นจริงกล่าวไม่ได้ นอกจากผู้ที่เข้าใจผิด เพราะเหตุว่าสภาพธรรมทั้งหมด ไม่ว่าจะเป็นสภาพธรรมใดๆก็ตามที่ทรงแสดงโดยปรมัตถธรรม เป็นจิต เจตสิก รูป ซึ่งไม่ใช่สัตว์ ไม่ใช่บุคคล สภาพธรรมทั้งหมดที่ทรงแสดงโดยละเอียด จะพ้นไปจากขณะเห็น ขณะได้ยิน ขณะได้กลิ่น ขณะลิ้มรส ขณะสัมผัส และขณะที่คิดนึกทางใจไม่ได้เลย

เพราะฉะนั้นการที่ปัญญาจะเกิดขึ้นรู้จักโลก รู้จักสภาพธรรมตามความเป็นจริง ก็ต้องเกิดเพราะสติระลึกรู้ลักษณะของสภาพธรรมในขณะที่เห็น ขณะที่ได้ยิน ขณะที่ได้กลิ่น ขณะที่ลิ้มรส ขณะที่กระทบสัมผัส และในขณะที่คิดนึก

นี่เป็นหนทางเดียวที่จะทำให้รู้แจ้งอริยสัจธรรม ซึ่งจะตรวจสอบได้จากพระไตรปิฎกทั้งหมด ในพระไตรปิฎกมีข้อความแสดงไว้ชัดเจนในเรื่องของสภาพธรรมที่จะต้องรู้ด้วยตนเอง เห็นด้วยตนเอง บรรลุด้วยตนเอง ทางตา ทางหู ทางจมูก ทางลิ้น ทางกาย ทางใจ