ไม่ควรประมาทในการเจริญกุศล ฟังพระธรรม อบรมปัญญา

เพราะฉะนั้นไม่ควรประมาท เพราะบางท่านเป็นผู้ที่มีสติปัญญา ปฏิสนธิจิตของท่านอาจจะหรือคงจะเกิดร่วมกับอโลภเจตสิก อโทสเจตสิก และปัญญาเจตสิก แต่ว่าถ้าเป็นผู้ที่ประมาทการเจริญกุศล ประมาทการฟังพระธรรม ท่านจะเป็นผู้ที่มีมนสิการ คือ สามารถที่จะพิจารณา ใช้สติปัญญาซึ่งก็ได้สะสมมาในอดีต แต่ไม่ใช่ในการอบรมเจริญปัญญาในทางธรรม เพราะฉะนั้นท่านก็เป็นผู้ที่ฉลาดในทางโลก ในวิชาการต่างๆ แต่ไม่รู้ลักษณะของสภาพธรรมตามความเป็นจริง ซึ่งไม่ใช่สัตว์ ไม่ใช่บุคคล ไม่ใช่ตัวตน

เพราะว่าบางท่านก็อาจจะเป็นผู้ที่ครั้งหนึ่งเคยสนใจธรรม อาจจะเป็นผู้ที่ศึกษาเล่าเรียนพระธรรม หรืออาจจะถึงกับบรรพชาอุปสมบทเป็นภิกษุสามเณร แต่ว่าการรู้แจ้งอริยสัจธรรม ไม่มีใครสามารถที่จะรู้ได้ว่า จะรู้แจ้งในเพศใด ในเพศของบรรพชิต หรือในเพศของฆราวาส เพราะว่าทุกท่านจะต้องอบรมเจริญปัญญา รู้ลักษณะของสภาพธรรมที่กำลังปรากฏ ตามปกติ ตามความเป็นจริง ตามความเป็นจริงไม่ใช่ว่าแต่ละท่านสามารถที่จะเลือกชีวิตของท่านได้ ถ้าคิดว่าสภาพธรรมทั้งหลายเป็นอัตตา ก็จะคิดว่าตัวท่านเลือกที่จะทำสิ่งหนึ่งสิ่งใด แต่ถ้ารู้อย่างถ่องแท้ว่า สภาพธรรมทั้งหลายเป็นอนัตตา แม้แต่ความคิดที่จะเกิดแต่ละขณะ ก็มีปัจจัยปรุงแต่งให้เกิดเป็นไปในขณะนั้นอย่างนั้นๆ แม้แต่การตัดสินใจแต่ละครั้ง แต่ละขณะ ก็ไม่มีอัตตาที่จะตัดสิน แม้แต่การคิดตัดสินในขณะนั้นก็เกิดขึ้นเพราะเหตุปัจจัย ที่จะคิดอย่างนั้น พิจารณาอย่างนั้น หรือตัดสินอย่างนั้น

เพราะฉะนั้นถ้าท่านเป็นผู้ที่แม้ว่าในกาลครั้งหนึ่ง อาจจะเคยสนใจธรรม ฝักใฝ่ในการศึกษาในการปฏิบัติธรรม แต่อย่าลืมว่า กว่าจะได้รู้แจ้งอริยสัจธรรม ยังมีอกุศลที่สะสมมามากมายหนาแน่นที่จะทำให้หลงไป เพลินไปในอกุศลได้ ถ้าเป็นผู้ที่ประมาท

เพราะฉะนั้นถึงแม้ว่าจะปฏิสนธิด้วยอโลภเจตสิก อโทสเจตสิก และปัญญาเจตสิก แต่เมื่อใดเป็นผู้ประมาท ปัญญาเจตสิกในชาตินั้นจะไม่เจริญขึ้น เพราะเหตุว่าไม่ได้อบรมด้วยการฟัง ด้วยการพิจารณา ด้วยการปฏิบัติธรรม

เพราะฉะนั้นก็น่าเสียดายชาติซึ่งปฏิสนธิพร้อมกับปัญญาเจตสิก แต่ว่าไม่ได้อบรมให้เจริญขึ้น แล้วก็ในชาติต่อไปกรรมใดจะทำให้ปฏิสนธิจิตเกิดก็ไม่แน่ว่า จะเป็นอกุศลกรรม ทำให้อกุศลวิบากทำกิจปฏิสนธิ ซึ่งก็ไม่ประกอบด้วยโสภณเจตสิก หรือว่ากรรมซึ่งเป็นกุศลกรรมที่ไม่ประกอบด้วยปัญญา ก็จะทำให้ปฏิสนธิจิตเกิดพร้อมกับอโลภเจตสิก อโทสเจตสิก อโทสเจตสิก แต่ว่าไม่ประกอบด้วยปัญญาเจตสิก

เพราะฉะนั้นก็น่าเสียดายในแต่ละภพ แต่ละชาติ ถ้าไม่ได้อบรมเจริญปัญญาให้เจริญยิ่งขึ้น