โอรัมภาคิยสัญโญชน์ - อุทธัมภาคิยสัญโญชน์

กามธาตุ ท่านกว่าว่า ต่ำ เพราะให้สำเร็จการเกิดในกามภพ

สังโยชน์ทั้งหลายย่อมคบหากามธาตุอันต่ำนั้น เหตุนั้นสังโยชน์เหล่านั้น ชื่อว่า “โอรัมภาคิยสังโยชน์”

นี่ก็เป็นศัพท์ภาษาบาลี ซึ่งต่อไปท่านผู้ฟังจะค่อย ๆ ชิน แล้วก็เข้าใจความหมายว่า

   สังโยชน์ มีหลายนัย อาจจะแสดงโดยสังโยชน์ภายใน เป็น อัชฌัตตสังโยชน์ ความยินดีพอใจในรูป เสียง กลิ่น รส โผฏฐัพพะ ทุกวันเป็นประจำ จนกระทั่งใกล้ชิด จนกระทั่งเป็นภายใน ส่วนความพอใจในรูปภพและอรูปภพ เป็นพหิทธาสังโยชน์ เพราะเหตุว่าแสนไกลที่จะพอใจและที่จะบรรลุถึง

นั่นก็เป็นโดยนัยหนึ่ง นอกจากนั้นก็ยังมี โอรัมภาคิยสังโยชน์ และอุทธัมภาคิยสังโยชน์ อีกนัยหนึ่ง

สำหรับ โอรัมภาคิยสังโยชน์ ได้แก่ สังโยชน์ทั้งหลายซึ่งย่อมคบหากามธาตุอันต่ำ เพราะฉะนั้นก็ยังเป็นไปในรูป ในเสียง ในกลิ่น ในรส ในโผฏฐัพพะ  จึงเป็นสังโยชน์ที่พัวพัน คบหากามธาตุอันต่ำ จึงชื่อว่า “โอรัมภาคิยสังโยชน์”

แต่ถ้าเป็น “อุทธัมภาคิยสังโยชน์” ก็เป็นสังโยชน์ขั้นสูง เบื้องสูง ซึ่งละความยินดีพอใจในรูป ในเสียง ในกลิ่น ในรส ในโผฏฐัพพะ  แต่ยังยินดีพอใจในรูปภูมิ และในอรูปภูมิ และกิเลสที่ละเอียดกว่าขั้นกามภพ

ข้อความต่อ ไปท่านพระสารีบุตรกล่าวว่า

สังโยชน์ทั้งหลายย่อมคบหารูปธาตุ และอรูปธาตุอันสูงนั้น ในรูปภพและอรูปภพนั้น เหตุนั้นสังโยชน์เหล่านั้น ชื่อว่า “อุทธัมภาคิยสังโยชน์”