ธรรมใดเกิดแล้วปรากฏเป็นสังขตธรรม
ผู้ฟัง สังขตธรรม จากการที่เรียนที่นี่ เข้าใจว่า กลุ่มของรูปธรรมจะเกิดเป็นกลุ่มๆ มี ๔ สมุฏฐาน เป็น ๒๑ กลุ่ม เป็นสังขตธรรม กลุ่มของนามธรรมคือ จิต ๘๙ เกิดเป็นกลุ่มๆ คือเป็นสังขตธรรม
ท่านอาจารย์ สภาพธรรมที่เป็นนามธรรม คือ จิต เกิดขึ้น ๑ ขณะประกอบด้วยเจตสิก จิตเกิดขึ้นโดยไม่มีเจตสิกเกิดร่วมด้วยไม่ได้ การอาศัยกัน และกันของจิต และเจตสิกเป็นสังขารธรรม ขณะนี้จิตใดเกิด เพราะว่าสังขารธรรมคือจิต และเจตสิกในขณะนั้นปรุงแต่งให้เกิดขึ้นเป็นอย่างนี้ใน ๑ ขณะ ไม่ใช่เป็นกอง หรือรวมกันเป็นสังขต สังขตธรรม คือ สภาพธรรมอย่างใดอย่างหนึ่งซึ่งเกิด เพราะปรุงแต่งแล้วเกิดเป็นอย่างนี้ขณะนี้ เช่น "เห็น" เกิดแล้วเป็นสังขตธรรม เพราะมีกัมมปัจจัยที่ได้กระทำแล้ว ถึงกาลที่จะให้ผลคือทำให้วิบากจิต คือจิตเห็นเป็นผลของกรรมเกิดขึ้น เพราะฉะนั้น ปรุงแต่งแล้วเกิดขณะนี้ เป็นสังขตธรรม เป็นสิ่งที่เราเคยเข้าใจแล้วว่า คือธรรมที่เกิดขึ้นแล้วทั้งหมดเป็นสังขตธรรม แต่เพิ่มความหมายว่า ขณะที่สภาพธรรมใดเกิด ขณะนี้เกิดแล้วจึงปรากฏ ที่เกิดแล้วปรากฏเป็นสังขตธรรม เพราะปรุงแต่งแล้วเกิดขึ้นเป็นอย่างนี้ ไม่เป็นอย่างอื่น
ที่มา ...