ความต่างกันของสมาธิกับสมถะ

ส.   เพราะฉะนั้น ท่านผู้ฟังต้องทราบความต่างกันของสมาธิและสมถะ อย่าเอาความจดจ้องตั้งมั่นอยู่ที่อารมณ์ ๑ อารมณ์ใด โดยอาศัยการท่องบ่นว่าขณะนั้น จะทำให้จิตสงบได้ เพราะเหตุว่าขณะนั้น เป็นแต่เพียงสมาธิ การที่ให้จิตจดจองอยู่ที่อารมณ์ ๑ อารมณ์ใด โดยปราศจากปัญญา โดยไม่รู้ลักษณะของความสงบของจิตที่ ค่อยๆ สงบขึ้นๆๆ จนปรากฏว่าความสงบนั้นมั่นคง ประกอบด้วยสมาธิ พร้อมด้วยสติสัมปชัญญะ บริบูรณ์  นั่นจึงจะเป็นการอบรมความสงบที่แท้จริง ไม่ใช่เป็นการที่ไปเพ่งจ้อง ด้วยความต้องการ โดยที่จิตไม่สงบเลย แล้วขณะนั้นจะขาดสัมปชัญญะ โดยการที่จะเพิ่ม ความไม่รู้สึกตัวขึ้น ทีละน้อยๆ จนปรกฏสิ่งที่ผิดปกติ เช่นการเห็นภาพซึ่งไม่ใช่ขณะที่กำลังเห็น เดี๋ยวนี้ตามความเป็นจริง โดยที่ว่าบุคคลนั้นก็ไม่เข้าใจ ถ้าไม่ฟังธรรมให้เกิดความเข้าใจแล้ว ขณะนั้นก็ยังมีความปรารถนา ยังมีความต้องการที่จะให้เห็นภาพนิมิตต่างๆ แล้วก็เข้าใจว่าขณะนั้นเป็นผลของการอบรมเจริญภาวนา จิตใจสงบแล้ว แต่ว่าตามความเป็นจริงผู้ที่อบรมสมถภาวนา หรือวิปัสสนาภาวนานั้น ตจะต้องพร้อมด้วยสติสัมปชัญญะ สมบูรณ์