นี่คือการอบรมเจริญปัญญา
ฟังเพื่อเข้าใจ หรือว่าเพื่อจะให้สติปัฎฐานเกิด เพื่อรู้แจ้งอริยสัจธรรม
เพื่อเข้าใจ เพราะเหตุว่าถ้ายังไม่เข้าใจจนถึงขั้นที่สามารถจะรู้ลักษณะของสิ่งที่ปรากฏ ก็ไม่มีทางที่จะเข้าใจได้ เพราะฉะนั้นในขณะที่ฟัง ไม่คิดถึงสติปัฏฐาน ไม่คิดถึงนิพพาน ไม่คิดถึงการที่จะละกิเลส เพราะเหตุว่าตัวตนละไม่ได้ ปัญญาเท่านั้นที่สามารถที่จะละกิเลสได้ แต่ถ้าไม่มีปัญญา พยายามหาทางใดๆ ที่จะละกิเลส หรือว่าที่จะรู้แจ้งในสัจธรรม ก็เป็นไปไม่ได้เลย
เพราะฉะนั้น "ฟัง" เพื่อละความต้องการที่อยากจะถึง หาหนทาง เมื่อไหร่จะทัน หรืออะไรก็แล้วแต่ ให้รู้ว่าเป็นสิ่งที่เป็นไปไม่ได้เลย ต้องมีความเข้าใจตามลำดับขั้นจริงๆ คือขณะนี้มีความเข้าใจแค่ไหนก็เป็นผู้ที่ตรง ว่าขณะนี้กำลังพูดถึงสิ่งที่ปรากฏทางตา มีจริงๆ แล้วจะรู้ว่าเป็นเพียงธาตุหรือธรรมชนิดหนึ่งซึ่งเพียงปรากฏ ไม่มีคน ไม่มีสัตว์ ไม่มีสิ่งใดที่เป็นตัวตนในสิ่งที่ปรากฏเลย เพราะฉะนั้นที่จะแยก การที่คิดอย่างรวดเร็ว จำอย่างรวดเร็ว ว่ากำลังเห็นสิ่งหนึ่งสิ่งใดเป็นการรู้ความจริงว่าเห็นสิ่งที่ปรากฏนั้น พอจะเป็นไปได้ไหม
เพียงแค่มีสิ่งที่ปรากฏแล้วเริ่มที่จะเข้าใจว่าเพียงเห็นสิ่งที่ปรากฏ ถ้าเข้าใจอย่างนี้ว่ากำลังเห็นเพียงสิ่งที่ปรากฏ เป็นความเข้าใจขั้นฟัง แต่จริงๆ สิ่งที่ปรากฏยังเป็นคนหนึ่งคนใดอยู่เสมอ ก็แสดงให้เห็นว่ากว่าปัญญาจะอบรม จนกระทั่งคลายการมีสิ่งหนึ่งสิ่งใดในสิ่งที่ปรากฏ พระโสดาบันจะมีการเกิดอีกอย่างมากเพียง ๗ ชาติ ลองคิดดู ในสังสารวัฎซึ่งเกิดดับนานแสนนานมาแล้ว พระพุทธเจ้าเองทรงบำเพ็ญพระบารมี ๔ อสงไขยแสนกัปบ้าง ๘ อสงไขยแสนกัปบ้าง ๑๖ อสงไขยแสนกัปบ้าง แล้วเราขณะนั้นอยู่ที่ไหน กว่าสามารถที่จะฟังเข้าใจ ว่าจริงๆ แล้วนั้น ทุกอย่างที่เป็นธรรมมีลักษณะเฉพาะตน ซึ่งใครก็เปลี่ยนแปลงไม่ได้ สิ่งที่ปรากฏทางตามีจริง เป็นรูปที่กระทบจักขุประสาท เกิดแล้วดับ แม้ขั้นฟังจริงหรือเปล่า ถ้าจริง อบรมเจริญปัญญาจนกว่าจะค่อยๆ เข้าใจในขณะที่กำลังเห็น ว่าขณะนี้ไม่มีคน ไม่มีอะไร แต่มีสิ่งที่ปรากฏเป็นรูปร่างสัณฐานต่างๆ แม้เป็นรูปร่างสัณฐานต่างๆ นี้ก็หลายวาระ เพราะว่าจะต้องมีเพียงสิ่งที่สามารถกระทบจักขุประสาทปรากฏแล้วก็ดับไป นับวาระไม่ได้ ไม่มีใครไปนั่งนับวาระ เพราะว่าเป็นไปอย่างรวดเร็ว แต่การที่เคยจำว่ามีคน ในขณะที่กำลังเห็นนั้น ถูกหรือผิด มั่นคงพอที่จะเข้าใจในความหมายของคำว่าอนัตตา เป็นธรรม ซึ่งไม่ใช่สัตว์ ไม่ใช่บุคคล ไม่ใช่ตัวตนแต่เป็นธรรมอย่างหนึ่งซึ่งปรากฏทางตา นี้คือการอบรมเจริญปัญญา ด้วยความเป็นผู้ตรง