นามรูปปริทเฉทญาณ

ขณะนี้สภาพธรรมกำลังปรากฏ อวิชชาไม่สามารถที่จะรู้ชัดในสภาพธรรมที่ปรากฏได้ ในสภาพที่ไม่ใช่ตัวตน ไม่ใช่สัตว์ ไม่ใช่บุคคล เพราะเหตุว่าสภาพธรรมที่จะรู้ชัดได้ต้องเป็นปัญญา คือ วิชชา ไม่ใช่อวิชชา

เพราะฉะนั้นขณะใดที่ไม่สามารถจะรู้ชัด คือ ไม่รู้สภาพที่แท้จริงของนามธรรมหรือรูปธรรมที่กำลังปรากฏ ขณะนั้นไม่ใช่ปัญญา เพราะฉะนั้นเมื่อปัญญาเกิดขึ้นเป็นนามรูปปริจเฉทญาณ เป็นปัญญาที่ได้อบรมเจริญถึงความสมบูรณ์ที่สามารถจะรู้ชัดในสภาพที่ไม่ใช่ตัวตนของนามธรรมที่กำลังปรากฏ และรูปธรรมที่กำลังปรากฏ ในขณะที่กำลังรู้ชัด ไม่มีความสงสัย แต่ก่อนนั้นสงสัยว่าเป็นอย่างไร

เพราะฉะนั้นการอบรมเจริญปัญญา สติจะต้องระลึกศึกษารู้ลักษณะของสภาพธรรมที่เป็นสภาพธรรมที่เกิดขึ้นเพราะเหตุปัจจัย ตามปกติตามความเป็นจริงในชีวิตประจำวัน ไม่ต่างจากในขณะนี้ ขณะนี้มีสภาพรู้เสียงที่กำลังได้ยินเสียง เป็นนามธาตุ เป็นธาตุชนิดหนึ่งซึ่งเป็นธาตุที่สามารถรู้เฉพาะเสียง ในขณะนี้ที่กำลังได้ยินเสียง  ปัญญาต้องประจักษ์ชัดในธาตุนั้น ซึ่งไม่ใช่เสียง ไม่ใช่ตัวตน ไม่ใช่สี ไม่ใช่กลิ่น ไม่ใช่รส  ไม่ใช่สภาพธรรมอื่นเลย นอกจากเป็นธาตุรู้ เป็นวิญญาณธาตุ เป็นโสตวิญญาณธาตุด้วย คือเป็นธาตุที่ได้ยินเสียงอย่างเดียว ไม่สามารถที่จะรู้อย่างอื่นได้ในขณะนั้น