อย่าทำอะไรโดยไม่เข้าใจ
ถ . ผมเคยเจริญวิปัสสนามานาน โดยใช้อารมณ์ของรูปนาม เพราะมี คำกล่าวว่า คนที่รู้จักรูปนามมีอายุเพียงวันเดียวดีกว่าผู้ที่ไม่รู้จักรูปนามอายุ ๑๐๐ ปี ผมก็หัดเจริญภาวนาทุกวันๆ มานานแล้ว แต่ก็ไม่รู้ว่ารูปนามคืออะไร และรูปนามนั้น มีประโยชน์อะไรบ้างในชีวิต
สุ. แล้วเจริญทำไมตั้งนาน
ถ . ก็นั่งๆ ภาวนา นั่งเจริญภาวนายุบหนอ พองหนอๆ ไม่เห็นอะไรเลย
สุ. ก็ขออนุโมทนาที่เป็นผู้ตรง เพราะฉะนั้น ก่อนอื่น อย่าทำอะไรจนกว่าจะเข้าใจ ถ้าเข้าใจถูกตั้งแต่ต้นจะทำให้ปัญญาค่อยๆ เจริญขึ้นได้ แต่ถ้าปัญญาขั้นต้น คือ ความเข้าใจ ไม่มี ถึงแม้ว่าจะทำนานสักเท่าไรจนตลอดชีวิต ปัญญาก็ไม่เกิด เพราะฉะนั้น ก่อนอื่นอย่าทำอะไรโดยไม่เข้าใจ ต้องเข้าใจก่อน ถ้าไม่เข้าใจรูป ไม่เข้าใจนาม ไม่ชื่อว่าเจริญวิปัสสนา เพราะฉะนั้น ที่กล่าวว่า เจริญวิปัสสนาแล้ว ไม่รู้จักนามธรรมรูปธรรม นั่นก็ไม่ใช่วิปัสสนาแน่ที่เจริญ
ถ . จะต้องเจริญอยู่นานสักเท่าไร
สุ. ไม่ใช่เจริญอยู่นานสักเท่าไร แต่ต้องเข้าใจ แม้แต่คำว่า รูป หรือคำว่า นาม ต้องเข้าใจ ขณะนี้รูปนามอยู่ที่ไหน ถ้าไม่เข้าใจก็เจริญปัญญาไม่ได้ จะต้องรู้จักรูปธรรมนามธรรมเพิ่มขึ้น เพราะถ้ากล่าวว่าเป็นรูปธรรมหมายความว่าไม่ใช่เรา ถ้ากล่าวว่านามธรรมก็หมายความว่าไม่ใช่เรา เพราะเป็นนามธรรมจึงไม่ใช่เรา เพราะเป็นรูปธรรมจึงไม่ใช่เรา