รัตนะที่ประเสริฐที่สุด
ธรรมดารัตนะมี ๒ อย่าง คือ มีวิญญาณ ไม่มีวิญญาณ ในรัตนะ ๒ อย่างนั้น รัตนะที่ไม่มีวิญญาณ ได้แก่ ทองและเงินเป็นต้น ที่มีวิญญาณ ได้แก่ สิ่งที่เนื่องกับอินทรีย์ รัตนะที่ไม่มีวิญญาณเป็นเครื่องใช้ด้วยสามารถแห่งเครื่องประดับ เป็นต้นของรัตนะที่มีวิญญาณนั่นเทียว ในรัตนะ ๒ อย่างนี้ รัตนะที่มีวิญญาณประเสริฐที่สุด
รัตนะแม้มีวิญญาณมี ๒ อย่าง คือ ดิรัจฉานรัตนะ มนุษยรัตนะ ในรัตนะ ๒ อย่างนั้น ดิรัจฉานรัตนะ ได้แก่ ช้างแก้วและม้าแก้ว ดิรัจฉานรัตนะแม้นั้นเกิดขึ้นเพื่อเป็นเครื่องใช้ของมนุษย์ทั้งหลายนั่นเทียว ในรัตนะ ๒ อย่างนั้น มนุษยรัตนะประเสริฐที่สุดด้วยประการฉะนี้
แม้มนุษยรัตนะก็มี ๒ อย่าง คือ อิตถีรัตนะ ปุริสรัตนะ ในรัตนะ ๒ อย่างนั้น แม้อิตถีรัตนะซึ่งเกิดแก่พระเจ้าจักรพรรดิ ย่อมเป็นอุปโภคของบุรุษแล ในรัตนะ ๒ อย่างนี้ ปุริสรัตนะนั่นเทียวประเสริฐที่สุดด้วยประการฉะนี้
แม้ปุริสรัตนะก็มี ๒ อย่าง คือ อาคาริกรัตนะ ๑ อนาคาริกรัตนะ ๑ แม้ใน อาคาริกรัตนะนั้น พระเจ้าจักรพรรดิย่อมทรงนมัสการสามเณรที่บวชในวันนี้ด้วย พระเบญจางคประดิษฐ์ ในรัตนะทั้ง ๒ อย่างแม้นี้ อนาคาริกรัตนะเท่านั้นประเสริฐที่สุด
แม้อนาคาริกรัตนะก็มี ๒ อย่าง คือ เสกขรัตนะ ๑ อเสกขรัตนะ ๑ ใน อนาคาริกรัตนะ ๒ อย่างนั้น พระเสกขะตั้งแสนย่อมไม่ถึงส่วนแห่งพระอเสกขะ ในรัตนะ ๒ อย่างแม้นี้ อเสกขรัตนะเท่านั้นประเสริฐที่สุด
พระอเสกขะ คือ ผู้ที่ไม่ต้องศึกษาเพื่อประพฤติปฏิบัติขัดเกลากิเลสอีก เพราะดับกิเลสหมดแล้ว เพราะฉะนั้น พระอเสกขะ ได้แก่ พระอรหันต์
อเสกขรัตนะแม้นั้นก็มี ๒ อย่าง คือ พุทธรัตนะ สาวกรัตนะ ในอเสกขรัตนะนั้น สาวกรัตนะแม้ตั้งแสนก็ไม่ถึงส่วนของพุทธรัตนะ ในรัตนะ ๒ อย่างแม้นี้ พุทธรัตนะเท่านั้นประเสริฐที่สุดด้วยประการฉะนี้
แม้พุทธรัตนะก็มี ๒ อย่าง คือ ปัจเจกพุทธรัตนะ สัพพัญญูพุทธรัตนะ ในพุทธรัตนะนั้น ปัจเจกพุทธรัตนะแม้ตั้งแสนก็ไม่ถึงส่วนของสัพพัญญูพุทธเจ้า ในรัตนะ ๒ อย่างแม้นี้ สัพพัญญูพุทธรัตนะเท่านั้นประเสริฐที่สุดด้วยประการฉะนี้
ก็ขึ้นชื่อว่ารัตนะที่เสมอด้วยพุทธรัตนะ ย่อมไม่มีในโลกพร้อมทั้งเทวโลก เพราะฉะนั้น พระเจ้าพิมพิสารผู้ทรงเป็นพระโสดาบันบุคคลแล้วทรงพระราชดำริว่า ไม่มีสิ่งอื่นใดที่จะมีค่ายิ่งกว่าพระรัตนตรัย
ก็ขึ้นชื่อว่ารัตนะที่เสมอด้วยพุทธรัตนะ ย่อมไม่มีในโลกพร้อมทั้งเทวโลก