๔. ปฐมอุปัสสยทายกวิมาน ว่าด้วยปฐมอุปัสสยทายกวิมาน

พระสุตตันตปิฎก ขุททกนิกาย วิมานวัตถุ เล่ม ๒ ภาค ๑ - หน้า 556

๔. ปฐมอุปัสสยทายกวิมาน

ว่าด้วยปฐมอุปัสสยทายกวิมาน

พระมหาโมคคัลลานเถระ ถามเทพบุตรองค์หนึ่งว่า

[๖๘] พระจันทร์ส่องแสงสว่างอยู่ในนภากาศ อันปราศจากเมฆฝนฉันใด วิมานของท่านนี้ก็ฉันนั้น ส่องแสงสว่างอยู่ในอากาศ ท่านบรรลุเทวฤทธิ์ มีอานุภาพมาก ครั้งเป็นมนุษย์ท่านได้ทำบุญอะไรไว้ เพราะบุญอะไร ท่านจึงมีอานุภาพรุ่งเรืองอย่างนี้ และวรรณะของท่านจึงสว่างไสวไปทุกทิศ.

เทพบุตรนั้นดีใจ ถูกพระโมคคัลลานเถระถามแล้ว ก็พยากรณ์ปัญหาของกรรมที่มีผลอย่างนี้ว่า

ข้าพเจ้าและภรรยา เมื่อยังอยู่ในมนุษยโลก ได้ถวายที่อยู่แก่พระอรหันต์ มีจิตเลื่อมใส เมื่อบริจาคข้าวและน้ำ ได้ถวายทานอันไพบูลย์เป็นอันมากโดยเคารพ.

เพราะบุญนั้น ข้าพเจ้าจึงมีวรรณะเช่นนี้ ฯลฯ และวรรณะของข้าพเจ้าจึงสว่างไสวไปทุกทิศ.

จบปฐมอุปัสสยทายกวิมาน

พระสุตตันตปิฎก ขุททกนิกาย วิมานวัตถุ เล่ม ๒ ภาค ๑ - หน้า 557

อรรถกถาปฐมอุปัสสยทายกวิมาน

ปฐมอุปัสสยทายกวิมาน มีคาถาว่า จนฺโท ยถา วิคตพลาหเก นเภ เป็นต้น. ปฐมอุปัสสยทายกวิมานนั้นเกิดขึ้นอย่างไร?

พระผู้มีพระภาคเจ้าประทับอยู่พระเวฬุวันวิหาร กรุงราชคฤห์ สมัยนั้น ภิกษุรูปหนึ่งจำพรรษา ณ วัดใกล้หมู่บ้าน ออกพรรษาปวารณา แล้วก็เดินทางไปกรุงราชคฤห์ เพื่อถวายบังคมพระผู้มีพระภาคเจ้า ระหว่างทางก็เข้าไปยังหมู่บ้านตำบลหนึ่ง เวลาเย็น แสวงหาที่อยู่ พบอุบาสกผู้หนึ่งจึงถามว่า ท่านอุบาสก หมู่บ้านนี้มีที่พอบรรพชิตอยู่ได้บ้างไหม. อุบาสกมีจิตเลื่อมใสอยู่แล้วจึงไปบ้านพร้อมกับภริยา นิมนต์แล้วกำหนดที่พอพระเถระอยู่ได้ ตกแต่งอาสนะในที่นั้น วางน้ำล้างเท้า ตั่งรองเท้า แล้วนิมนต์ให้เข้าไป เมื่อพระเถระกำลังล้างเท้า ก็จุดประทีป ปูเครื่องลาดบนเตียงถวายและนิมนต์ฉันวันพรุ่งนี้ วันรุ่งขึ้นก็ให้พระเถระฉันและถวายก้อนน้ำอ้อยงบ เพื่อใส่น้ำดื่ม เดินไปส่งพระเถระแล้วก็กลับ ต่อมา อุบาสกนั้นก็ตายพร้อมกับภริยา ไปบังเกิดในวิมานทอง ๑๒ โยชน์ ภพดาวดึงส์. ท่านพระมหาโมคคัลลานะ จึงสอบถามเทพบุตรนั้น ด้วยสองคาถาว่า

ดวงจันทร์โคจรอยู่ในอากาศ ส่องแสงกระจ่างในท้องฟ้า ที่ปราศจากพลาหก [เมฆฝน] ฉันใด วิมานนี้ของท่านก็เปรียบฉันนั้น ตั้งอยู่ในอากาศ ส่องรัศมีอยู่ ท่านบรรลุเทวฤทธิ์แล้ว มีอานุภาพมาก

พระสุตตันตปิฎก ขุททกนิกาย วิมานวัตถุ เล่ม ๒ ภาค ๑ - หน้า 558

ครั้งเกิดเป็นมนุษย์ ท่านได้ทำบุญอะไร เพราะบุญอะไร ท่านจึงมีอานุภาพรุ่งเรืองอย่างนี้ และวรรณะของท่านจึงสว่างไสวไปทุกทิศ.

เทพบุตรนั้นดีใจ ถูกท่านพระโมคคัลลานะถามแล้ว ก็พยากรณ์ปัญหาของกรรมที่มีผลอย่างนี้ว่า

ในมนุษยโลก ข้าพเจ้ากับภริยาได้ถวายที่อยู่อาศัยแก่พระอรหันต์ มีจิตเลื่อมใสแล้ว เมื่อบริจาคข้าวน้ำได้ถวายทานอย่างไพบูลย์ โดยเคารพ.

เพราะบุญนั้น วรรณะของข้าพเจ้าจึงเป็นเช่นนี้ เพราะบุญนั้น ผลนี้จึงสำเร็จแก่ข้าพเจ้า ฯลฯ และ วรรณะของข้าพเจ้าจึงสว่างไสวไปทุกทิศ.

เทพบุตรนั้นได้พยากรณ์ด้วยสองคาถาดังนี้. คำที่จะพึงกล่าวในคาถานั้นก็มีนัยที่กล่าวมาแล้วในหนหลังนั้นแล.

จบอรรถกถาปฐมอุปัสสยทายกวิมาน