อารมณ์มีอายุที่สั้นแสนสั้นแค่ไหน ๑๗ ขณะ ขณะนี้เหมือนเห็นกับได้ยินพร้อมกัน มีภวังค์คั่นจนไม่สามารถจะบอกได้เลยว่า สิ่งที่กำลังปรากฏทางตาเป็นจักขุทวารวิถี หรือเป็นมโนทวารวิถี ความรวดเร็ว รูปดับแล้วก็จริง ภวังค์คั่นแล้วก็จริง มโนทวารวิถีจิตเกิดรับรู้อารมณ์เดียวกันนั้นเลยต่อ มิฉะนั้น จะไม่รู้ว่าเห็นอะไร ใช่ไหม แต่ที่ปรากฏว่ารู้ว่าเป็นสิ่งหนึ่งสิ่งใด เพราะว่าการเกิดดับสืบต่อแต่ละทางมากมาย รวดเร็ว จะไม่รู้เลยว่า ที่ใช้คำว่า จักขุวิญญาณ จิตเห็นขณะนี้ ดับ หรือไม่ ดับไปเท่าไร แต่ก็มีจักขุวิญญาณที่เกิดสลับกับมโนทวารที่สืบต่อทางจักขุทวารวิถี ปรากฏให้เห็นเหมือนไม่ดับ นี่คือการที่ลวงเหมือนนายมายากล ที่ทำให้สัตว์โลกไม่สามารถรู้ความจริงได้ว่า ความจริงแล้วสภาพธรรมเป็นปริตตธรรม เกิดดับเร็วมาก สั้นมาก สุดที่จะประมาณได้ เพราะฉะนั้นขณะนี้สิ่งที่กำลังปรากฏเหมือนเห็น เป็นแต่เพียงเงา หรือนิมิต หรือบัญญัติของธรรมซึ่งเกิดดับ

กว่าจะรู้ความจริงอันนี้ว่า อยู่ในโลกของนิมิต คือ ตัวจริงของธรรมเกิดดับนับไม่ถ้วนจริงๆ แต่เหมือนมีคิ้ว มีตา มีขาโต๊ะ มีเก้าอี้ มีต้นไม้ มีดอกไม้ ทั้งหมดจะอยู่ในโลกของความคิดของนิมิตแค่ไหน โดยไม่รู้ความจริงเลย แล้วระหว่างนั้นอวิชชาทั้งนั้น

เมื่อกี้นี้ธรรมที่เกิดแล้วดับแล้ว ประมาณไม่ได้พร้อมกับอวิชชา เพราะฉะนั้นกว่าจะเป็นวิชชา ก็ต้องเป็นผู้เข้าใจจริงๆ ว่า เฉพาะสิ่งที่มี ได้ฟัง และเริ่มเข้าใจ แล้วก็เริ่มรู้ลักษณะนั้น ทีละเล็กทีละน้อย จนกว่าจะคลาย และละความไม่รู้ด้วยปัญญาที่รู้ แต่ไม่ใช่ไปทำละ เป็นไปไม่ได้เลย เพราะฉะนั้นเวลาที่ถามถึงเหตุการณ์ เป็นความไม่รู้ ดับไปนับไม่ถ้วน แล้วก็มานึกถึงเหตุการณ์ต่างๆ

พื้นฐานพระอภิธรรม ตอนที่ 432

โวฏฐัพพนวาระ

เข้าใจเอกัคคตาเจตสิก หรือไม่

มนสิการ ใส่ใจในอารมณ์

ฉันทะในการช่วยคนอื่น