ต้องฟังอีกนานกว่าจะรู้ว่าไม่ใช่เราเพราะมันไม่เหลือสักอย่าง ไม่รู้เลย แต่ละหนึ่งๆ ละเอียดยิบ ฟังเท่าไหร่ก็ไม่พอ ไม่มีทางพอเพราะว่าเกิดจริงๆ ดับจริงๆ เดี๋ยวนี้แต่ก็ยังไม่รู้ เพราะฉะนั้นความรู้ของเราจากการฟัง แค่ฟังแล้วก็จำ แล้วก็เข้าใจ แล้วก็มั่นคง แต่มันยังดับอะไรไม่ได้เลยแม้แต่ความสงสัย ... ยังไม่ถึงเวลาที่ปัญญาสามารถจะแทงตลอดได้ เพราะฉะนั้นต้องอดทนปานใด มนสิการใส่ใจในสิ่งที่ปรากฏ ถ้าไม่ใส่ใจจะรู้ไหม แม้แต่ความใส่ใจมีก็ไม่รู้

เพราะฉะนั้นทุกอย่างที่มีไม่รู้ทั้งนั้น แต่มีหมดจนกระทั่งพระพุทธเจ้าทรงแสดงว่าสิ่งที่มีที่ในตัวน่ะอะไรเป็นอะไร แม้แต่ใส่ใจก็ไม่ใช่เห็น

ถ้าไม่มีบารมีจริงๆ ไม่ละ คอยแต่จะรู้ยังไง เมื่อไหร่จะรู้ รู้หรือยัง หวังเงียบๆ จงใจก็ไม่ได้จะเจตนาเท่าไหร่ก็ไม่ได้ ทุกอย่างถ้าพระพุทธเจ้าไม่ทรงตรัสรู้ไม่มีใครรู้ และถ้าไม่ฟังไม่มีทางจะเพิ่มความเข้าใจทีละน้อยค่อยๆ ล้างสิ่งที่แน่นมากให้ค่อยๆ ออกไป ... ความเพียรต้องแค่ไหน

ยิ่งฟังยิ่งรู้ว่าไม่รู้ ... นั่นแหละปัญญา ... รู้ได้ยังไงก็จิตเกิดดับรู้ได้ยังไง ... ก็ไม่รู้ ... แค่ได้ยินแค่ฟังแค่รู้เรื่องแล้วก็ลืมเป็นธรรมดา เพราะเคยจำอย่างอื่นเอาไว้มากว่าเป็นเรา กำลังฟังอย่างนี้ก็ยังเป็นเรา อัตตสัญญาจำว่าเป็นเราเป็นสิ่งหนึ่งสิ่งใด เรื่องจริงทั้งนั้น เรื่องตัวเราทั้งนั้น แต่ไม่รู้จัก กำลังเห็นก็ไม่รู้จัก ฟังเรื่องเห็น ฟังจนไม่รู้จะถามว่าอะไร!!

ต้องรู้ว่าธรรมะละเอียดมาก มีลักษณะหลากหลายมาก กว่าจะละความเป็นเราต้องไม่ลืมว่าเป็นธรรมะแต่ละอย่าง ถ้าพระพุทธเจ้าไม่ทรงแสดงใครจะไปคิดได้

ธรรมะพิสูจน์ได้ทุกสมัยทุกกาล

อวิชชาความไม่รู้สิ่งที่กำลังปรากฏเดี๋ยวนี้ เห็นทั้งวันเกิดดับไม่รู้ว่าเห็นไม่ใช่เรา ไม่รู้ว่าเห็นเกิดขึ้นเห็นเฉพาะสิ่งที่กระทบตา เห็นคน เห็นทะเล เห็นภูเขา เห็นคลื่น ไม่ใช่สิ่งที่กระทบตา ... ถ้ารู้จนถ่องแท้จะละความติดข้องเพราะมันไม่เหลือ ไปติดข้องในสิ่งที่ไม่มีแล้วหมดไปแล้ว ไม่ว่าอะไรทั้งหมดเกิดแล้วดับและเพราะไม่รู้ความจริงว่าเกิดแล้ว จึงติดข้อง ชอบ พอใจ กว่าจะเป็นธรรมะทั้งหมด ถ้าไม่เป็นธรรมะก็เป็นเราเหมือนเดิมที่ไม่รู้ว่าเป็นธรรมะ ได้ฟังแล้ว เข้าใจแล้ว แต่ไม่ใช่รู้แล้วเพราะยังไม่ประจักษ์ ... จนกว่าจะถึงปัญญาระดับลึกลงไป รู้ความจริงที่ละเอียดที่กำลังเกิดดับได้

ยินดีในความดีของทุกท่านค่ะ

กราบเท้าบูชาคุณท่านอาจารย์ ด้วยความเคารพยิ่ง

ยินดีในกุศลจิตครับ