ภาษาบาลี ๑ คำ คติธรรมประจำสัปดาห์  “ทีป”

โดย อ.คำปั่น อักษรวิลัย

คำว่า ทีป เป็นคำภาษาลีโดยตรง อ่านตามภาษาบาลีว่า ที - ปะ มีความหมายหลายอย่าง เช่น เกาะ ที่พึ่ง แสงสว่าง เป็นต้น สำหรับความหมายที่จะนำเสนอในที่นี้ คือ ความหมายว่า เกาะ  อันเป็นที่ที่น้ำท่วมไม่ถึง ในทางธรรมมุ่งหมายถึง ปัญญา ซึ่งเป็นที่พึ่งของสัตว์โลกที่ถูกห้วงน้ำคือกิเลสพัดไป เหมือนกับเกาะ อันเป็นที่พึ่งของสัตว์ที่ถูกกระแสน้ำพัดไป ฉะนั้น ดังข้อความบางตอนจาก พระสุตตันตปิฎก สังยุตตนิกาย มหาวารวรรค จุนทสูตร ว่า

“ดูก่อนอานนท์ สิ่งใดเกิดแล้ว มีแล้วปัจจัยปรุงแต่งแล้ว มีความแตกทำลายไปเป็นธรรมดา การปรารถนาว่า ขอสิ่งนั้น อย่าแตกทำลายไปเลย ดังนี้ มิใช่ฐานะที่จะมีได้ เพราะฉะนั้นแหละ เธอทั้งหลาย จงมีตนเป็นเกาะ มีตนเป็นที่พึ่ง อย่ามีสิ่งอื่นเป็นที่พึ่ง คือ มีธรรมเป็นเกาะ มีธรรมเป็นที่พึ่ง อย่ามีสิ่งอื่นเป็นที่พึ่งอยู่เถิด”

พระธรรมคำสอนของพระผู้มีพระภาคอรหันตสัมมาสัมพุทธเจ้าที่ว่า "มีตนเป็นเกาะ มีตนเป็นที่พึ่ง" ซึ่งก็คือ มีธรรมที่เป็นเกาะ มีธรรมเป็นที่พึ่ง นั้น เป็นความจริงและเป็นเครื่องเตือนที่ดีอย่างยิ่งสำหรับพุทธบริษัท หมายถึงธรรมที่เป็นที่พึ่งดุจเกาะที่อยู่กลางมหาสมุทร ซึ่งเป็นส่วนที่น้ำท่วมไม่ถึง เป็นที่พึ่งที่ทำให้สัตว์โลกไม่จมในมหาสมุทรคือกิเลสทั้งหลาย ที่พึ่งดังกล่าวนั้น จึงไม่พ้นไปจากการอบรมเจริญปัญญา 

เพราะว่าถึงแม้เราจะมีกุศลสักเท่าใด แต่ว่ากุศลนั้นยังเป็นไปในสังสารวัฏฏ์ คือจะต้องมีการเกิด มีการตายอย่างไม่มีวันสิ้นสุด ยังไม่หลุดพ้นจากกองทุกข์ทั้งปวงได้ เพราะฉะนั้นผู้ที่ได้ตรัสรู้สภาพธรรมตามความเป็นจริง คือ พระผู้มีพระภาคอรหันตสัมมาสัมพุทธเจ้า ก็ตรัสรู้หนทางที่จะไม่ให้มีการเกิดอีก คือ อริยมรรคมีองค์ ๘ มีความเห็นถูก เป็นต้น เพราะเหตุว่าถ้ามีการเกิด แล้วจะเป็นอย่างไร ตั้งแต่เกิดมาจนกระทั่งถึงขณะนี้ เราได้อะไร? ถ้าจะพิจารณาดู เช่น ความรู้สึก เดี๋ยวสุข เดี๋ยวทุกข์ เดี๋ยวโศกเศร้า แล้วต้องได้เห็น ต้องได้ยิน ต้องได้กลิ่น ต้องลิ้มรส  ต้องรู้สิ่งที่กระทบสัมผัสกาย ต้องคิดนึก ทุกสิ่งทุกอย่างที่เกิดขึ้น แล้วก็หมดไปไม่เหลือเลย เพราะฉะนั้น การที่จะมีสิ่งที่เป็นที่พึ่งจริงๆ ในพระพุทธศาสนา ก็คือ มีปัญญาที่สามารถจะรู้ความจริงของสภาพธรรม ที่จะทำให้เป็นเกาะเป็นที่พึ่งอย่างแท้จริง เพราะเหตุว่ากุศลอื่นๆ ก็ทำให้เกิดตายๆ วนเวียนไปในสังสารวัฏฏ์   

ดังนั้น การที่จะมีธรรมเป็นเกาะ มีธรรมเป็นที่พึ่งได้นั้น ก็ต้องเป็นการเจริญกุศลที่เป็นประโยชน์ที่จะเป็นที่พึ่งได้จริงๆ คือ การอบรมเจริญปัญญา รู้สภาพธรรมตามความเป็นจริง เพื่อจะได้มีปัญญาละความเห็นผิด จนกระทั่งหมดกิเลสในที่สุดได้ ไม่มีกิเลสใดๆ เกิดขึ้นอีกเลย ไม่ต้องมีการเกิดอีก ไม่ต้องมีทุกข์อีกต่อไป เป็นผู้สิ้นทุกข์โดยประการทั้งปวง ซึ่งจะต้องเริ่มสะสมปัญญาจากการฟังพระธรรมศึกษาพระธรรมที่พระสัมมาสัมพุทธเจ้าทรงแสดงตั้งแต่ในขณะนี้ โดยที่ไม่ล่วงเลยขณะที่สำคัญ คือ ขณะที่ได้ฟังพระธรรมในชีวิตประจำวัน.

อ่านคำอื่นๆ คลิกที่นี่ ... บาลี ๑ คำ

ขออนุโมทนาครับ