ถาม การดำเนินมัชฌิมาปฏิปทานั้นยากยิ่ง ถ้าใช้ความเพียรมากไป ก็มีความเห็นผิดว่า มีตัวตนอีก ถ้าไม่เพียรเสียเลย ก็จะเป็นการละเลยไป ไม่รู้ว่าจะดำเนินทางสายกลางได้อย่างไร

ตอบ ถ้าคิดเรื่องเพียรมากไปน้อยไป ก็เป็นตัวตนอีก อย่าปนสัมมาวายามะในมรรคมีองค์ ๘ กับคำว่า ความพากเพียรพยามยามที่เราใช้กันอยู่ สัมมาวายามะที่เป็นมรรคมีองค์ ๘ เกิดเมื่อมีสติระลึกรู้สภาพธรรมที่เกิดปรากฏแล้วเพราะเหตุปัจจัย ไม่ใช่เพราะความจงใจของเรา ไม่จำเป็นต้องคิดถึงเรื่องความพากเพียร เพราะขณะใดที่มีสัมมาสติ ก็มีสัมมาวายามะด้วย สัมมาวายามะเกิดในขณะที่ระลึกรู้ลักษณะของสภาพธรรม เช่น การเห็น การได้ยิน การคิดนึก และสี เสียง เป็นต้น ที่ปรากฏในขณะนั้น

กราบขอบพระคุณมากครับ

ขออนุโมทนา

กราบขอบพระคุณและอนุโมทนา ครับ.

ขอบพระคุณ และขออนุโมทนาค่ะ

ขอบพระคุณ และขออนุโมทนาค่ะ

ขออนุโมทนาครับ

ขออนุโมทนาค่ะ

ขอบพระคุณ และขออนุโมทนาค่ะ