ถ . ที่อาจารย์สอน ผมเชื่อทุกๆ อย่าง เพราะตรงตามพระพุทธพจน์ แต่ทีนี้ความเข้าใจที่อาจารย์สอน ตัวผมเองยังปฏิบัติไม่ได้ ยังสรุปไม่ได้

สุ . โดยมากท่านที่คิดว่าจะทำวิปัสสนา ท่านมักจะถามกันว่า ได้อะไร คือ ใช้คำผิดกันตั้งแต่ต้น และมีความเข้าใจเรื่องของการเจริญสติปัฏฐานไม่ถูกตั้งแต่เบื้องต้น เพราะฉะนั้น คำถามแรกที่ถามกัน คือ ถามว่าได้อะไร แต่ถ้าเป็นผู้ที่เข้าใจในเรื่องการเจริญสติปัฏฐานถูกต้องจะถามว่า รู้อะไร และละอะไร

การที่จะรู้แจ้งอริยสัจธรรม ไม่ใช่ด้วยอวิชชาและตัณหา ไม่ใช่ด้วยความไม่รู้ และไม่ใช่ด้วยความต้องการที่จะได้ แต่ว่าเป็นการละกิเลสและอกุศลธรรมทั้งหมดที่สะสมอยู่ในจิต ดับหมดสิ้นเป็นสมุจเฉท เป็นลำดับขั้น เพราะฉะนั้น ถ้าท่านผู้ฟังยังไม่รู้ตัวว่ามีกิเลสมากเหลือเกิน ก็จะไปเพิ่มโดยเอาเข้ามาอีก ไม่ใช่เรื่องรู้ ไม่ใช่เรื่องละ แต่เรื่องการเจริญสติปัฏฐาน เรื่องของการรู้แจ้งอริยสัจธรรมนั้น เป็นเรื่องที่ละกิเลสและอกุศลธรรมก็เพราะรู้

ขณะที่ท่านฟัง ท่านมีความเข้าใจ หรือว่ายังไม่รู้อะไร ยังไม่เข้าใจอะไรอยู่นั่นเอง เพราะฉะนั้น การที่จะเจริญสติปัฏฐาน ซึ่งเป็นการเจริญปัญญา ต้องมาจากขั้นของการฟังเป็นอันดับแรก ไม่ใช่ว่า สนใจในการเจริญสติปัฏฐานก็ถามว่า ทำอย่างไร นั่นไม่ถูกแล้ว แต่เป็นเรื่องเข้าใจ เป็นเรื่องความรู้ ตั้งแต่ขั้นของการฟัง เมื่อมีความเข้าใจ มีความรู้ในขั้นของการฟังถูกต้องแล้ว เป็นอาหารให้สติ ระลึกได้ในลักษณะของสภาพธรรม มีการระลึกรู้ลักษณะของสิ่งที่ปรากฏในขณะใด ขณะนั้นเป็นการเจริญสติ คือ การระลึกเพื่อรู้ในสภาพธรรมเพิ่มขึ้น เป็นการระลึกเพื่อรู้ในลักษณะที่ไม่ใช่สัตว์ ไม่ใช่บุคคล ไม่ใช่ตัวตนตามที่ได้ยินได้ฟังมา เพื่อให้รู้ชัดยิ่งขึ้น นี่คือการเจริญสติปัฏฐาน

ผู้ที่มีปกติเจริญสติทราบว่า ปัญญาเริ่มรู้ในลักษณะของนามธรรมใดบ้างแล้ว ในลักษณะของรูปธรรมใดบ้างแล้ว เพราะสติระลึก ปัญญาจึงค่อยๆ รู้ทีละเล็กทีละน้อย จนกว่าจะถึงขั้นของความสมบูรณ์ที่เป็นความรู้ชัดแต่ละขั้น ซึ่งไม่ใช่เรื่องทำอย่างไร แต่เป็นเรื่องที่ต้องเกิดจากความเข้าใจที่ถูกต้องตั้งแต่ขั้นของการฟัง และขณะใดที่สติเกิด ขณะนั้นผู้นั้นปฏิบัติธรรม เพราะเหตุว่าไม่ใช่เพียงฟัง แต่สติระลึก ปฏิบัติ คือ ระลึก ทำกิจระลึก และปัญญารู้ลักษณะของปรมัตถธรรมที่กำลังปรากฏในขณะนั้น ไม่ใช่หมายความว่า ผู้ที่มีปกติเจริญสติไม่ใช่เป็นผู้ที่ปฏิบัติธรรม ถ้าเข้าใจอย่างนั้นผิด เพราะว่าในพระไตรปิฎกทรงแสดงให้พุทธบริษัทเป็นผู้ที่มีปกติเจริญสติเพื่อปัญญาจะได้เป็นวิปัสสนาญาณ ... แนวทางเจริญวิปัสสนา ตอนที่ 227