สำหรับข้อสงสัยที่ว่า ทำไมปุถุชนหลงลืมสติ มีความเห็นผิดว่าเป็นตัวตน แต่ผู้ที่เป็นพระอริยเจ้า หลงลืมสติ แต่ไม่มีความเห็นผิดว่าเป็นตัวตน ใน สังยุตตนิกาย มหาวารวรรค สรกานิวรรคที่ ๓ ... ปฐมมหานามสูตร มีข้อความที่ท่านจะได้เทียบเคียงเหตุผลได้

ข้อความใน ... ปฐมมหานามสูตร มีว่า

ข้าพเจ้าได้สดับมาแล้วอย่างนี้ สมัยหนึ่ง พระผู้มีพระภาคประทับอยู่ ณ นิโครธาราม ใกล้พระนครกบิลพัสดุ์ แคว้นสักกะ ครั้งนั้น พระเจ้ามหานามะศากยราชเสด็จเข้าไปเฝ้าพระผู้มีพระภาคถึงที่ประทับ ทรงถวายบังคมพระผู้มีพระภาคแล้วประทับนั่ง ณ ที่ควรส่วนข้างหนึ่ง ครั้นแล้วได้ทรงกราบทูลว่า

ข้าแต่พระองค์ผู้เจริญ พระนครกบิลพัสดุ์นี้เป็นพระนครมั่งคั่ง เจริญรุ่งเรือง มีผู้คนมาก แออัดไปด้วยมนุษย์ มีถนนคับแคบ หม่อมฉันนั่งใกล้พระผู้มีพระภาค หรือนั่งใกล้ภิกษุทั้งหลาย ผู้เป็นที่เจริญใจแล้ว เมื่อเข้าไปยังพระนครกบิลพัสดุ์ในเวลาเย็น ย่อมไม่ไปพร้อมกับช้าง ม้า รถ เกวียน และแม้กับบุรุษ

สมัยนั้น หม่อมฉันลืมสติ ที่ปรารถภึงพระผู้มีพระภาค พระธรรม พระสงฆ์ หม่อมฉันมีความดำริว่า ถ้าในเวลานี้ เรากระทำกาละลงไป คติของเราจะเป็นอย่างไร อภิสัมปรายภพของเรา จะเป็นอย่างไร

พระผู้มีพระภาคตรัสว่า

ขอถวายพระพร มหาบพิตรอย่ากลัวเลย มหาบพิตรอย่ากลัวเลย การสวรรคต อันไม่เลวทรามจักมีแก่มหาบพิตร กาลกิริยาอันไม่เลวทรามจักมีแก่มหาบพิตร

ดูกร มหาบพิตร จิตของผู้ใดผู้หนึ่ง อันศรัทธา ศีล สุตตะ จาคะ ปัญญา อบรมแล้ว ตลอดกาลนาน กายนี้ของผู้นั้น มีรูปประกอบด้วยมหาภูตรูป ๔ มีมารดา บิดาเป็นแดนเกิด เจริญขึ้นด้วยข้าวสุกและขนมสด มีความไม่เที่ยง ต้องขัดสี นวดฟั้น และมีอันแตกกระจัดกระจายไปเป็นธรรมดา พวกกา แร้ง นกตะกรุม สุนัข สุนัขจิ้งจอก หรือสัตว์ต่างชนิด ย่อมกัดกินกายนี้แหละ ส่วนจิตของผู้นั้น อันศรัทธา ศีล สุตตะ จาคะ ปัญญาอบรมแล้ว ตลอดกาลนาน ย่อมเป็นคุณชาติไปในเบื้องบน ถึงคุณวิเศษ ขอถวายพระพร เปรียบเหมือนบุรุษลงไปยังห้วงน้ำลึกแล้ว พึงทุบหม้อเนยใส หรือหม้อน้ำมัน สิ่งใดที่มีอยู่ในหม้อนั้น จะเป็นก้อนกรวด หรือกระเบื้องก็ตาม สิ่งนั้นจะจมลง สิ่งใดเป็นเนยใสหรือน้ำมัน สิ่งนั้นจะลอยขึ้นถึงความวิเศษ ฉันใด

จิตของผู้ใดผู้หนึ่ง อันศรัทธา ศีล สุตตะ จาคะ ปัญญาอบรมแล้ว ตลอดกาลนาน กายนี้ของผู้นั้น มีรูปประกอบด้วยมหาภูตรูป ๔ มีมารดา บิดาเป็นแดนเกิด เจริญขึ้นด้วยข้าวสุกและขนมสด มีความไม่เที่ยง ต้องขัดสี นวดฟั้น และมีอันแตกกระจัดกระจายไปเป็นธรรมดา พวกกา แร้ง นกตะกรุม สุนัข สุนัขจิ้งจอก หรือสัตว์ต่างชนิด ย่อมกัดกินกายนี้แหละ ส่วนจิตของผู้นั้น อันศรัทธา ศีล สุตตะ จาคะ ปัญญาอบรมแล้ว ตลอดกาลนาน ย่อมเป็นคุณชาติไปในเบื้องบน ถึงคุณวิเศษ ฉันนั้นเหมือนกัน

ขอถวายพระพร มหาบพิตรอย่ากลัวเลย มหาบพิตรอย่ากลัวเลย การสวรรคต อันไม่ลามกจักมีแก่มหาบพิตร กาลกิริยาอันไม่ลามกจักมีแก่มหาบพิตร

การเจริญสติปัฏฐาน เป็นการเจริญอบรมขัดเกลากิเลสด้วยปัญญาที่รู้ชัดในสภาพธรรมตามปกติตามความเป็นจริง ถ้าไม่ใช่เป็นผู้ที่มีปกติเจริญสติปัฏฐานก็ไม่รู้ว่า ขณะใดหลงลืมสติ ไม่รู้ว่าในขณะที่หลงลืมสตินั้น มีความเห็นผิดว่าเป็นตัวตน เป็นสัตว์ เป็นบุคคล แต่ถ้าได้อบรมเจริญสติปัฏฐาน จนกระทั่งขณะที่สติเกิดขณะใด ก็รู้ชัดในสภาพนามธรรม รูปธรรม รู้ว่าไม่ใช่สัตว์ ไม่ใช่บุคคล ไม่ใช่ตัวตน ในขณะนั้นก็จะหมดความเห็นผิดที่เคยยึดถือนามธรรม และรูปธรรมตามปกตินี้ว่าเป็นสัตว์ เป็นบุคคล เป็นตัวตน จนไม่มีแม้แต่อนุสัยที่จะยึดถือว่า นามธรรม และรูปธรรมนี้เป็นสัตว์ เป็นบุคคลเป็นตัวตน ... แนวทางเจริญวิปัสสนา ตอนที่ 257