ถ้าไม่มีการฟัง หรือว่าขณะที่ฟังไม่มีความเข้าใจเพียงพอ สัญญาก็ไม่มั่นคงเลย เช่น ในขณะนี้ สัญญามั่นคงที่จะรู้สิ่งที่ปรากฏเป็นธรรม ฟังไม่ทราบว่านานเท่าไหร่ แต่ว่ามีความเข้าใจว่าขณะนี้เป็นธรรม ทำให้สามารถที่จะมีการระลึกได้ แต่ว่าไม่ใช่มีการกะเกณฑ์ว่าเมื่อไหร่ ขณะไหน มากน้อยเท่าไหร่ แต่ต้องอาศัยความเข้าใจนั่นเองที่ทำให้สามารถที่จะระลึกได้ว่าขณะนี้ก็เป็นลักษณะของสภาพธรรมอย่างหนึ่ง

รับฟัง ...

เจริญเหตุให้เป็นสัญญาความจำที่มั่นคง

การฟังธรรมเพื่อที่จะให้เข้าใจถูกในความเป็นธรรม สัญญาก็เป็นสภาพธรรมที่มีจริง ถ้าพูดถึงทางฝ่ายอกุศลก็คงไม่มีใครอยากจะไปทำให้มั่นคง เพราะว่าจำอยู่แล้วด้วยความไม่รู้ว่าเป็นคน เป็นสัตว์ เป็นวัตถุสิ่งต่างๆ เป็นอัตตสัญญา แต่ว่าการที่จะให้มีความจำที่ถูก พร้อมกับความเข้าใจที่ถูกว่าขณะนี้เป็นธรรม มั่นคงหรือยังๆ ไม่ต้องไปคิดถึงการจะไปทำอะไรเลย ฟังเข้าใจขึ้นอีก ขณะที่เข้าใจ สัญญาเจตสิกก็เกิดพร้อมกับความเข้าใจในขณะนั้น จึงทำให้สามารถที่จะเข้าใจต่อไปได้อีก

ถ้าไม่มีการฟัง หรือว่าขณะที่ฟังไม่มีความเข้าใจเพียงพอ สัญญาก็ไม่มั่นคงเลย เช่น ในขณะนี้ สัญญามั่นคงที่จะรู้สิ่งที่ปรากฏเป็นธรรม ฟังไม่ทราบว่านานเท่าไหร่ แต่ว่ามีความเข้าใจว่าขณะนี้เป็นธรรม ทำให้สามารถที่จะมีการระลึกได้ แต่ว่าไม่ใช่มีการกะเกณฑ์ว่าเมื่อไหร่ ขณะไหน มากน้อยเท่าไหร่ แต่ต้องอาศัยความเข้าใจนั่นเองที่ทำให้สามารถที่จะระลึกได้ว่าขณะนี้ก็เป็นลักษณะของสภาพธรรมอย่างหนึ่ง จะขั้นไหนก็ตามแต่

การที่มีคำว่า “ระลึกทันที” ไม่ได้หมายความว่าเป็นคำสั่ง แต่เป็นการที่จะให้รู้ว่าขณะนี้มีสภาพธรรมปรากฏ ถ้าสติไม่เกิดระลึกทันที สิ่งนั้นก็ดับไปแล้วหมดไปเรื่อยๆ ทุกขณะ เพราะฉะนั้นลักษณะของสภาพธรรมที่เกิดขึ้น มีเหตุปัจจัยเท่านั้นจึงจะเกิดขึ้นได้ ถ้าไม่มีเหตุปัจจัยที่จะเกิดก็เกิดไม่ได้ แม้แต่การระลึกทันทีก็ต้องมีเหตุปัจจัย เพราะเหตุว่ามีความเข้าใจที่มั่นคงที่เข้าใจว่าขณะนี้เป็นธรรม ด้วยเหตุนี้แต่ละคนที่ได้ฟัง จึงเป็นผู้ที่รู้จักตนเองตามความเป็นจริงว่ามีความมั่นคงที่เข้าใจว่าขณะนี้เป็นธรรมแค่ไหน หรือว่าต้องอาศัยการฟังอีก เพราะฉะนั้น ประโยชน์ของการฟัง ไม่ว่าจะเมื่อไหร่ ขณะไหน คือเข้าใจสิ่งที่ได้ฟัง อันนี้สำคัญที่สุด ถ้ามีการฟังแล้วไปคิดถึงอย่างอื่น จะไม่เข้าใจสิ่งที่กำลังฟัง เพราะฉะนั้น ประโยชน์ของการฟังคือเมื่อฟังสิ่งใด พิจารณาแล้วเข้าใจสิ่งที่กำลังฟัง ถ้าเข้าใจสิ่งที่กำลังฟังจะทำให้เมื่อได้ยินอีกก็เข้าใจขึ้น เพราะเหตุว่าขณะที่กำลังฟัง กำลังเข้าใจสิ่งที่ได้ฟัง ได้ฟังอีกก็เข้าใจสิ่งที่ได้ฟังนั้นแหละอีก ได้ฟังอีกก็เข้าใจสิ่งที่ได้ฟังนั้นแหละอีก นี่คือการอบรมเจริญเหตุที่จะให้เป็นสัญญาความจำที่มั่นคง [พื้นฐานพระอภิธรรม ตอนที่ 236]