กราบเท้าท่านคณาจารย์ ทุกๆ ท่านครับ กระผมมีความสงสัย สงสัยเรื่องคำเรียกชื่อๆ หนึ่งที่ชื่อว่า เวลา กระผมตั้งสมมติฐาน ว่ามี 3 คือ 1. ที่ล่วงไปแล้ว 2. ณ ขณะนี้ และ 3. ยังไม่ ... ... ... (ไม่รู้จะใช้คำใด) เพราะเมื่อพิจารณา ในแง่วิทยาศาสตร์ ไม่มีใครรู้เรื่องเวลาที่แท้จริงสักคน แม้แต่ไอสไตร์ แต่ในแง่พระพุทธศาสนา เกี่ยวกับจิตที่เกิดและดับซึ่งเร็วมากๆ กระผมก็ไม่เคยศึกษาพระไตรปิฏกเลยไม่รู้ว่า พระพุทธเจ้าตรัสถึงเรื่อง เวลาที่เจาะจงหรือไม่ อย่างไรขอรับ เพราะว่า กระผมรู้สึกว่า เวลานี้น่าจะเกี่ยวข้องกับจิต เพราะ สังสารวัฏร นี้ มีเพียงจิตที่เป็นจริง เพราะหากเวลาไม่ใช่สิ่งที่มีจริง หรือไม่ใช่ธรรมะ แล้ว

"มนุษย์ให้ความสำคัญกับเวลาก็คือความไม่รู้ใช่หรือไม่"

การที่กระผมไม่เคยได้ยินเรื่องเวลาในแบบเจาะจงว่า "คืออะไร" นั้นหมายถึง "เวลา" คือ "สังสารวัฏร" ใช่หรือไม่ หรือเวลาเป็นเพียง "สัญญาเจตสิก"

ขอรบกวนท่านอาจารย์ มศพ. ทุกๆ ท่านครับ ขอขอบพระคุณมากๆ ครับ ที่ทำให้ได้รู้ว่าพระพุทธเจ้าตรัสว่า อย่างไร

ขอนอบน้อมแด่พระผู้มีพระภาคอรหันตสัมมาสัมพุทธเจ้าพระองค์นั้น

ที่มีการบัญญัติ เป็นกาล เวลา ก็เพราะมีสภาพธรรมที่มีจริงที่เป็นจิต เจตสิก และ รูปเกิดขึ้นเป็นไป เกิดดับสืบต่อกัน สภาพธรรมที่เกิดดับ มีกาล เพราะเป็นเหตุให้มีการบัญญัติเป็นกาล เป็นเวลา เนื่องกับความเป็นจริงของสภาพธรรมที่เกิดแล้วดับไป นั่นเอง สภาพธรรมที่เกิดแล้วดับไป เป็นอดีต ขณะที่สภาพธรรมกำลังดำรงอยู่ยังไม่ดับไป เป็นปัจจุบัน และ สภาพธรรมที่จะเกิดต่อไป ก็เป็นอนาคต ไม่พ้นจากสภาพธรรมที่เกิดเพราะเหตุปัจจัยเลย สภาพธรรมที่พ้นจากกาล คือ พระนิพพาน พระนิพพานเป็นสภาพธรรมที่มีจริงๆ แต่เป็นสภาพธรรมที่ไม่เกิดไม่ดับจึงพ้นจากความเป็นอดีต ปัจจุบัน และ อนาคตอย่างสิ้นเชิง ครับ

... ยินดีในกุศลของทุกๆ ท่านด้วยครับ ...

ขอขอบพระคุณในคำตอบนี้มากๆ ครับ โดยสรุปในคำตอบที่ได้รับ ลึกซึ้งอย่างยิ่งครับ เพราะกาล หรือเวลา ที่พระพุทธองค์ทรงกล่าวถึง ในรูปการเกิดดับของจิต ซึ่งกระผมเองพึงเข้าใจได้ เหตุทั้งหลายที่มีอยู่เนื่องมาจาก จิต หากไม่มีจิตก็ไม่มีกาล ไม่มีเวลา การเป็นไปในกาลก็คือความเป็นไปในการเกิดและการดับของจิต หากไม่เป็นไปตามนี้ นั่นเพราะไม่รู้จักจิต เพราะหากสิ่งต่างๆ ทั้งหลายที่อาศัยธาตุรู้เกิดขึ้นเพราะมีธาตุรู้ เกิดขึ้นรู้ จึงรู้ว่ามีเหตุเกิดขึ้น ตามสภาพเป็นธรรมของธาตุรู้ ที่รู้แจ้งใน สิ่งที่ธาตุรู้เกิดขึ้นรู้เพราะมีธาตุรู้ กาลของธาตุรู้จึงเป็นไปตามกาลเกิดดับของธาตุรู้

ขอกราบขอบพระคุณในคำตอบที่ไม่มีอะไรลึกซึ้งที่สุดกว่านึ้ครับ กราบอนุโมทนาสาธุครับ

เพราะมีจิตเกิดดับรู้อารมณ์จึงมีบัญญัติว่าเวลา กราบอนุโมทนาครับ