มีอะไรมีบ้าง เห็น มีได้ยิน มีได้กลิ่น มีลิ้มรส มีการรู้สิ่งที่กระทบสัมผัส มีคิดนึก ให้รู้ว่าเป็นธรรม คิดนึกเป็นธรรม เพียงเท่านี้ก่อน ยอมไหม หรือว่าเป็นเรา เพราะฉะนั้นต้องฟังแล้วฟังอีก แม้แต่คิดหนึ่งขณะก็ไม่ใช่เรา แค่เป็นธรรมก่อน เป็นสิ่งที่มีจริงๆ นอกจากเห็น ได้ยิน ได้กลิ่น ลิ้มรส รู้สิ่งที่กระทบสัมผัส แล้วยังมีความรู้สึกต่างๆ อีก ทุกท่านพิสูจน์ได้เลย ใช่ไหม ดีใจบ้าง เสียใจบ้าง สุขบ้าง ทุกข์บ้าง เป็นสิ่งที่มีจริง เป็นธรรม ก็ยังไม่แยกว่าเป็นนามธรรม หรือรูปธรรม แต่เพื่อเตือนให้รู้ว่าเป็นธรรม

สามารถที่จะอบรมเจริญปัญญา จากความรู้พื้นฐานขั้นต้นไปสู่การที่จะรู้จริงๆ ว่าเป็นธรรม เพราะว่าจริงๆ แล้วความรู้สึกของแต่ละท่านไม่เที่ยง ไม่มีใครสุขได้ตลอดเวลา ไม่มีใครเป็นทุกข์ตลอดเวลา และความรู้สึกก็ไม่ใช่มีแต่เฉพาะสุข หรือทุกข์ทางกาย ทางใจก็มีความรู้สึก แม้ว่าร่างกายสบายดี แต่ใจก็เป็นทุกข์ได้ เพราะฉะนั้นก็แยกความรู้สึกอีกว่า ความรู้สึกทางกายก็อย่างหนึ่ง ความรู้สึกทางใจก็อย่างหนึ่ง ทั้งหมดเป็นธรรม แล้วเวลาที่ไม่สุขไม่ทุกข์ ไม่ดีใจไม่เสียใจ ก็มีความรู้สึกไม่สุขไม่ทุกข์ด้วย ก็เป็นธรรมอีก เพราะฉะนั้นหนีธรรมไม่พ้นเลย เป็นธรรมทั้งหมด ที่จะให้เข้าใจจริงๆ ว่าเป็นธรรมทั้งหมด ดังนั้น มีความรู้สึกแล้ว มีอะไรอีก

พื้นฐานพระอภิธรรม ตอนที่ 2

เริ่มต้นเข้าใจว่าธรรมคืออะไร