ถ้าเปรียบเทียบเรากับบุคคลในครั้งโน้น ขณะนี้ก็ได้ยิน ได้ฟังเรื่องธรรม ก็เป็นเครื่องวัดด้วยปัญญาความเข้าใจของเราเอง ไม่ต้องอาศัยคนอื่นบอกเลยว่า ขณะนี้เรามีความรู้มาก หรือน้อย หรือว่ายังไม่รู้ หรือเพิ่งเริ่มที่จะสนใจ ที่จะรู้ว่าสัจจธรรมความจริงแท้ที่สุด ก็คือลักษณะของสภาพธรรมที่กำลังปรากฏในขณะนี้เอง และก็ตราบใดที่ยังมีชีวิตอยู่ ก็จะต้องมีลักษณะของสิ่งที่ปรากฏ ซึ่งวันนี้เริ่มจะได้ทราบว่าทุกอย่างเป็นธรรม แต่ก็เป็นเรื่องที่เราจะต้องคิดด้วยความเข้าใจของเราเองว่า ธรรมที่ปรากฏมีเพียงลักษณะเดียวอย่างเดียว หรือว่ามีความหลากหลายมากมายหลายอย่างตามความเป็นจริง

สิ่งที่มี ที่ปรากฏจริงๆ ลักษณะต่างกัน เช่น สิ่งที่กำลังปรากฏทางตาในขณะนี้ เป็นสภาพธรรมที่มีจริงอย่างหนึ่ง เริ่มรู้แล้วว่า เราเข้าใจสิ่งนี้แค่ไหน หรือว่ายังไม่ได้เข้าใจเลย ทั้งๆ ที่ก็มองเห็นอยู่ตลอดเวลา ให้ทราบว่าขณะนี้สิ่งที่กำลังปรากฏทางตา มีจริงๆ เป็นลักษณะของสภาพธรรมหนึ่งลักษณะ ได้ยินเสียง เสียงก็มีจริงๆ ในขณะนี้เองที่กำลังได้ยินเสียง เสียงก็เป็นธรรมอีกอย่างหนึ่ง ลักษณะของเสียงต้องต่างกับสิ่งที่ปรากฏทางตา ก็แสดงให้เห็นว่า ไม่มีอะไรพ้นจากธรรมเลย ไม่ว่าสิ่งที่ปรากฏทางตาก็เป็นธรรม เสียงก็เป็นธรรม ทุกอย่างที่มีจริงเป็นธรรม คิดมีจริง หรือไม่

พื้นฐานพระอภิธรรม ตอนที่ 3

เริ่มต้นเข้าใจว่าธรรมคืออะไร