นึกถึงสิ่งที่กำลังคิด หรือเรื่องที่กำลังคิด โดยที่ใครก็บังคับบัญชาไม่ได้ว่าให้คิดเรื่องนั้น หรือให้คิดเรื่องนี้ แต่เมื่อคิดแล้ว ควรรู้หรือเข้าใจถูกต้องไหมว่า ไม่ใช่เรา แต่ละคนเกิดมาเห็น ได้ยิน ได้กลิ่น ลิ้มรส รู้สิ่งที่กระทบสัมผัส แล้วก็คิดถึงเรื่องต่างๆ เหล่านี้ ไม่มีใครไปยับยั้งได้เลย ต้องเป็นอย่างนี้

สามารถเข้าใจได้ไหมว่า ชาตินี้คิดเรื่องนี้ ชาติก่อนคิดเรื่องนี้หรือไม่ ชาติหน้าคิดเรื่องนี้หรือไม่ ถ้าชาติหน้าคิดเรื่องนี้ ชาตินี้ก็ต้องคิดเรื่องชาติก่อนใช่ไหม แต่ว่าชาติหน้าจะคิดถึงเรื่องนี้ไม่ได้ เหมือนกับชาตินี้จะไปคิดถึงเรื่องของชาติก่อนไม่ได้เลย ทั้งๆ ที่ก่อนจะถึงชาตินี้ คิดถึงเรื่องชาติก่อนทั้งนั้นเลย ไม่ได้คิดเรื่องอื่นเลย คิดเฉพาะเรื่องของชาตินั้น

เกิดมาเห็น เกิดมาได้ยิน เกิดมามีเพื่อน เกิดมามีอะไรก็แล้วแต่ ก็คิดแต่สิ่งที่มีในชาตินั้น และชาติก่อนก็ไม่ได้ไปคิดถึงเลย และชาติหน้าก็จะไม่ได้คิดถึงเรื่องของชาตินี้ด้วย เพราะเหตุว่าถ้าเป็นอย่างนั้น ถ้าสามารถคิดถึงเรื่องของชาติก่อนได้ ชาติหน้าจึงจะคิดเรื่องชาตินี้ได้

พื้นฐานพระอภิธรรม ตอนที่ 430