อ.คำปั่น กราบเรียนท่านอาจารย์ ในการศึกษาพระธรรมที่จะมีความเข้าใจเป็นพื้นฐานตั้งแต่เบื้องต้นว่าไม่มีเรา ไม่มีของของเรา จะเป็นอย่างไร

ท่านอาจารย์ ก็รู้ว่าเป็นธรรมเพราะว่าจริงๆ ก็รู้ยาก และก็ต้องเป็นผู้ที่จริงใจ ฟังธรรมเพื่ออะไร เห็นไหม เพื่อจำคำ หรือว่าเพื่อรู้จริงๆ ว่าขณะนี้ไม่ใช่เรา ส่วนใหญ่เราฟังธรรมเพื่อเราจะเข้าใจธรรม เพื่อเราจะรู้ธรรม แต่ความจริงเพื่อรู้ว่าไม่มีเรา ต้องเข้าใจให้ถูกต้องด้วย เพราะตราบใดที่ยังเป็นเราก็คือว่ายังไม่ได้เข้าใจธรรมจริงๆ เพียงแต่ได้ยินได้ฟังเท่านั้นเอง

บางคนก็อาจจะชอบชื่อ กิเลสมีเท่าไหร่ เพื่ออะไร เพื่อจำกิเลส ๑๐ อกุศลเจตสิก ๑๔ หรือว่าเพื่อรู้ความจริงว่าทั้งหมดเป็นธรรมที่ละเอียดยิ่ง มีเหตุปัจจัยปรุงแต่งเกิดขึ้นแล้วดับแล้วไม่กลับมาอีกเลย แม้แต่ความที่พอใจสิ่งหนึ่งสิ่งใด ที่เป็นสภาพของโลภะ เกิดแล้วหนึ่งขณะดับ โลภะนั้นจะไม่กลับมาอีก แต่จะเป็นปัจจัยให้โลภะต่อๆ ไปเกิด ปรุงแต่งหลากหลายไม่ซ้ำ เพราะฉะนั้นแต่ละหนึ่งในสังสารวัฎก็คือหนึ่งจริงๆ มีแล้วก็ไม่มี แล้วก็จะไม่กลับมาอีกเลย

การฟังอย่างนี้ไม่ใช่เพื่อที่จะให้เราไปจำ แต่เพื่อให้เข้าใจความจริงว่าแล้วยึดถืออะไร ในเมื่อแต่ละอย่างไม่เป็นไปอย่างที่เราหวังหรือคิดหรือต้องการ แต่ต้องเกิดแน่นอนเมื่อมีปัจจัย เพียงเกิดขึ้นปรากฏว่ามี แล้วหมด แล้วก็ไม่กลับมาอีกเลย

เพราะฉะนั้นต้องเป็นคนที่มั่นคง ฟังธรรม ไม่ว่าจะเป็นเรื่องของอกุศลธรรม หรือปรมัตถธรรม เช่น สภาพธรรมที่มีจริงๆ และจะไม่พ้นจากจิต ธาตุรู้แจ้งสิ่งที่กำลังปรากฏ และเจตสิกซึ่งต้องเกิดร่วมกัน อาศัยกันและกันเกิดขึ้น แสดงว่าไม่มีเราแน่นอน ไม่มีใครไปทำให้จิตและเจตสิกนั้นๆ เกิดขึ้น แต่ว่าสิ่งหนึ่งสิ่งใดก็ตามที่เป็นธาตุรู้เป็นจิตกำลังรู้แจ้งสิ่งหนึ่งสิ่งใด ต้องมีนามธาตุซึ่งเกิดกับจิตนั้น แต่หลากหลายเพราะไม่ใช่จิต ธรรมนั้นๆ ชื่อว่าเจตสิก และก็มีถึง ๕๒ ประเภท ทำให้จิตหลากหลายไป คือเข้าใจเพื่อไม่มีเรา ไม่ว่าจะเป็นอกุศลหรือกุศลใดๆ ขณะนั้นก็เกิดชั่วคราว สั้นมาก แล้วก็หมดไป แล้วก็ไม่กลับมาอีก

ถ้าไม่ลืมคำนี้ การฟังธรรมก็จะฟังด้วยความเข้าใจไปโดยตลอดว่า ไม่ว่าจะทรงแสดงธรรมโดยเทศนาที่ลึกซึ้ง แต่ทั้งหมดก็กล่าวถึงสิ่งที่มีจริง คือจิต เจตสิก รูป ไม่ใช่เรา และนิพพานซึ่งเป็นธาตุซึ่งตรงกันข้ามกับจิต เจตสิก รูป

ปกิณณกธรรม ตอนที่ 1940

@ ฟังธรรมไม่ใช่เพื่อจำ

แต่ละคำองค์พระศาสดา จักศึกษาจนเข้าใจ หนักแน่นไม่หวั่นไหว ด้วยเข้าใจในอนัตตา กราบอาจารย์สุจินต์ให้ เมตตาได้ทุกเวลา อีกเปี่ยมความกรุณา น้อมศรัทธาอาจารย์เทอญ