อ.วิชัย: ขอโอกาสสนทนาต่อเนื่องในเรื่องของ อรรถปฏิสัมภิทา ครับ แล้วก็มีการแสดงเรื่องของ ธรรมปฏิสัมภิทา ด้วยครับ ซึ่งมีข้อความใน วิตักกสูตร ในอิติวุตตกะ อันนี้เป็นส่วนของ อรรถกถา ซึ่งมีข้อความว่า

ธรรมเหล่าใดเกิดแล้ว เจริญแล้ว เกิดพร้อมแล้ว บังเกิดแล้ว บังเกิดยิ่งแล้ว ปรากฏแล้ว ความรู้ในธรรมเหล่านั้น ชื่อว่า อรรถปฏิสัมภิทา

กราบท่านอาจารย์ครับ การที่จะเข้าใจความเป็นธรรมจากคำที่ได้ยินครับ ก็ต้องมีการปรุงแต่งที่จะน้อมไปสู่ลักษณะของตัวธรรม ถ้าไม่เข้าใจว่า คำ นั้นกล่าวถึงอะไร ก็ไม่สามารถที่จะรู้ในลักษณะของธรรมนั้นได้ครับ

ดังนั้น ความเป็นไปของปัญญาที่จะถึงความเป็นผู้แตกฉาน หมายความว่าลักษณะของธรรมนั้น ต้องปรากฏแก่ปัญญานะครับท่านอาจารย์ กราบให้ความละเอียดตรงนี้ครับท่านอาจารย์

ท่านอาจารย์: โดยมากเราเข้าใจว่า อรรถะ คือ คำ ใช่ไหม?

อ.วิชัย: ครับท่านอาจารย์

ท่านอาจารย์: แต่ เป็นคำที่กล่าวถึงความมีจริง ลักษณะที่มีจริง จึงมีคำ อรรถะ หลากหลายตามความเป็นลักษณะที่มีจริงของแต่ละธรรม ถ้าไม่มีลักษณะที่มีจริงๆ คืออรรถะ ความเป็นจริงของสภาพธรรมนั้น จะมีคำที่แสดงความจริงของสภาพธรรมนั้นไหม?

อ.วิชัย: ไม่มีครับท่านอาจารย์ ต้องมีครับ

ท่านอาจารย์: เพราะฉะนั้น อรรถะ ไม่ได้หมายความว่า คำแปลเท่านั้น แปลแล้วไม่รู้อะไรก็ได้ แต่ อรรถะของคำ กล่าวถึงความมีจริงของธรรมนั้นแต่ละหนึ่ง

อ.วิชัย: ครับท่านอาจารย์

ท่านอาจารย์: ต้องตรงกันใช่ไหม?

อ.วิชัย: ครับท่านอาจารย์ ขออนุญาตท่านอาจารย์เพิ่มเติมครับ อย่างข้อความที่แสดงในส่วน อรรถกถา เช่นเดียวกันนะครับ ก็มีความละเอียดในส่วนต่างๆ ครับว่า ความรู้ในชาติ ในภพ ในอุปทาน ในตัณหา ในเวทนา ในผัสสะ ในสฬายตนะ ในนามรูป ในวิญญาณ ในสังขารทั้งหลาย ชื่อว่าอรรถสัมภิทา คำที่ได้ยินก็ต้องเป็นความเข้าใจจริงๆ แต่อย่างที่กราบเรียนท่านอาจารย์ครับ อย่างได้ยินคำว่า ผัสสะ ก็รู้แต่ความหมายของผัสสะ แต่ไม่ได้รู้จักตัวผัสสะครับท่านอาจารย์

ท่านอาจารย์: เพราะฉะนั้น ลักษณะของผัสสะมีไหม?

อ.วิชัย: มีครับ

ท่านอาจารย์: เพราะฉะนั้น จะใช้คำไหนล่ะ ที่จะทำให้เข้าใจความเป็นผัสสะ ที่เป็นลักษณะของผัสสะ ต้องเป็นคำเฉพาะๆ ๆ ๆ แต่ละคำ ไม่ปะปนกันใช่ไหม?

เพราะฉะนั้น อรรถะ ของคำว่า ผัสสะ บ่งให้เข้าใจลักษณะของผัสสะ

อ.วิชัย: ครับ จึงมีคำที่ต่างกัน ลักษณะของธรรมที่ต่างกัน

ท่านอาจารย์: ถูกต้อง

อ.วิชัย: กราบเท้าท่านอาจารย์ครับ แต่ว่าเพียงคำ อย่างความหมายของคำว่า ผัสสะ หมายถึงธรรมที่เกิดขึ้นกระทบอารมณ์ ดูเหมือนไม่เพียงพอต่อการที่จะเข้าใจเหมือนผู้ที่สะสมปัญญามาครับ

ท่านอาจารย์: เพราะฉะนั้น ไม่ใช่ฟังคำ เข้าใจความหมาย แต่ต้องถึง อรรถะ ความเป็นสิ่งนั้น ลักษณะที่แท้ของสิ่งนั้น ต้องไตร่ตรอง มาจากคำที่กล่าวซึ่งเป็นอรรถะ เป็นสภาพที่กระทบอารมณ์ เห็นไหม แค่นี้ แต่ความเป็นผัสสะ ลึก ละเอียด แค่ไหน? แต่ก็ไม่ใช่สภาพธรรมที่เราจะใช้คำอื่น

อ.วิชัย: ครับ ก็ลึกซึ้งครับ แม้แต่คำว่า ในสังขารทั้งหลาย สังขารธรรม ตอนนี้ก็เป็นอย่างนั้นจริงๆ ครับท่านอาจารย์ ที่มีธรรมที่เกิดขึ้นเพราะมีปัจจัยปรุงแต่งทั้งหลายครับ แต่ว่าต้องกล่าวแต่ละหนึ่ง จนเป็นความเข้าใจขึ้นได้ครับ ก็อาศัยการได้ฟังการสนทนา ก็เป็นเหตุให้ปรุงแต่งความเข้าใจเพิ่มขึ้นครับ

ท่านอาจารย์: เพราะฉะนั้น ส่วนใหญ่จะคิดถึงเพียงแค่ อรรถะ ในความหมาย เช่น คำนี้ ภาษาไทยคิดอย่าง แต่อรรถะของคำนี้ในภาษาจริงๆ ที่ใช้คำนี้ หมายความถึงอะไร เห็นไหม คนไม่รู้ก็ไม่ได้เรียน ก็แปลความหมายเข้าใจความหมายของคำนั้นผิดไป แต่ถ้าคนที่รู้จริงๆ อรรถะ ความหมายของคำนี้ ต้องตรงกับลักษณะของธรรมนั้นที่มี

อ.วิชัย: ครับ นี่คือความลึกซึ้งจริงๆ ครับ เพราะว่าถ้าไม่มีการได้ยินได้ฟังอย่างนี้ ก็อาจจะมีความเข้าใจผิดว่า อรรถปฏิสัมภิทา หมายถึงการรู้ในเพียงความหมายของคำเท่านั้นครับ มีคำมากแต่ไม่ได้เข้าใจลักษณะของธรรมเลย ก็เป็นความเข้าใจผิดครับท่านอาจารย์

ท่านอาจารย์: เพราะฉะนั้น ถ้าคนที่ไม่รู้ภาษามคธี ใช่ไหม ฟังแล้วก็แปลในภาษาของตน ที่จะสามารถเข้าใจคำนั้นได้ แต่ไม่ถึงลักษณะเพราะมีความสามารถเพียงขั้นที่จะแปล

อ.วิชัย: อย่างที่ได้ฟังการสนทนาที่เขมร ที่ท่านอาจารย์กล่าวว่า ชาวมคธก็พูดกันในภาษาของชาวมคธซึ่งก็เป็นคำบาลีต่างๆ แต่ว่า ได้ยินคำนั้น ไม่ได้เข้าใจความเป็นจริง ต้องอาศัยการศึกษาพระพุทธพจน์ จึงเข้าใจในความหมายของคำนั้นจริงๆ ว่า ลักษณะเป็นอย่างไรครับ

ท่านอาจารย์: ภาษาไทยก็เช่นเดียวกันใช่ไหม?

อ.วิชัย: เช่นเดียวกันครับ

ท่านอาจารย์: เพราะฉะนั้น ภาษาไหนๆ แม้แต่ภาษามคธีที่พูดกันเอง ยังต้องศึกษา เหมือนเราพูดภาษาไทย คำนั้น เราก็ยังต้องศึกษาว่า ตัวจริง สภาพธรรมนั้น คืออย่างไร? อาศัยภาษาของแต่ละชาติ ทำให้ค่อยๆ เข้าใจความหมายจนถึงตัวจริง อรรถะของลักษณะของคำนั้น

ขอเชิญอ่านได้ที่..

ทางคืออุบายเป็นเครื่องบรรลุปฏิสัมภิทา [ปฎิสัมภิทามรรค]

คำบาลีต้องเป็นภาษามคธี

ขอเชิญฟังวีดิโอได้ที่..

พระปริยัติอันงามสง่า

กราบเท้าบูชาคุณท่านอาจารย์สุจินต์ บริหารวนเขตต์ ด้วยความเคารพยิ่งค่ะ

กราบยินดีในกุศลจิตของ อ.วิชัย ด้วยความเคารพค่ะ

ยินดีในกุศลวิริยะค่ะ

กราบเท้าบูชาคุณท่านอาจารย์ด้วยความเคารพยิ่ง

กราบยินดียิ่งในกุศลของทอจ.วิชัย

ขอบพระคุณยิ่งและยินดีในกุศลทุกประการค่ะน้องเมตตา