ผู้ฟัง ผมอยากจะเรียนถามอาจารย์ต่อไปคือ ถ้าเป็นบุคคลธรรมดา ยังไม่รู้แจ้งในธรรม ปัญญาเจตสิกก็ไม่มีโอกาสเกิดขึ้นเลย ใช่ไหมครับ ถึงแม้ว่าเราจะมีสติและเจริญวิปัสสนา และเราจะพิจารณาอารมณ์ในปัจจุบัน แต่ความเป็นตัวตนนี้ยังมีอยู่ เพราะฉะนั้นยังเป็นปุถุชน เราไม่มีโอกาสจะเกิดรู้เจตสิกตัวนี้ ใช่ไหมครับ

ท่านอาจารย์ ปัญญามีหลายขั้นนะคะ ปัญญาเจตสิกที่กำลังรู้และเข้าใจสิ่งที่กำลังฟังในขณะนี้ ไม่ใช่เราเข้าใจค่ะ ถ้าศึกษาต่อไปจะทราบว่า ในขณะใดที่เข้าใจ ขณะนั้นเป็นปัญญาเจตสิกที่เกิดร่วมกับมหากุศล เพราะฉะนั้นมหากุศลดวงนั้นชื่อว่า มหากุศลญาณสัมปยุตต์ เพราะประกอบด้วยปัญญา

ในขณะที่กำลังฟัง พิจารณาถูกต้อง และเข้าใจในเรื่องของจิต ในเรื่องของนามธรรม ในเรื่องของรูปธรรม ขณะนั้นไม่ใช่เรานะคะ แต่เป็นมหากุศลจิตที่ประกอบด้วยปัญญา ปัญญากำลังเข้าใจ เพราะฉะนั้นก็เป็นขั้นหนึ่ง และถ้าบุคคลใดสติปัฏฐานยังไม่เกิด แต่ว่ามีความเข้าใจลักษณะของเหตุและผล เช่น เรื่องของกรรมและผลของกรรม เรื่องของกุศลธรรมว่าเป็นกุศลธรรม เรื่องของอกุศลธรรมว่าเป็นอกุศลธรรม ในขณะนั้นก็เป็นปัญญาขั้นที่เข้าใจในเหตุและผล ซึ่งในขณะนั้นก็ไม่ใช่เรา เป็นแต่เพียงมหากุศลจิตที่ประกอบด้วยปัญญาเกิดขึ้น แล้วก็เข้าใจเรื่องของกรรมบ้าง หรือผลของกรรมบ้างในขณะนั้น

รับฟัง ...

ขณะที่เข้าใจธรรมเป็นมหากุศลญาณสัมปยุตต์