ความจริงแห่งชีวิต [008] มหาภูตรูป และ อุปาทายรูป
โดย พุทธรักษา  7 มิ.ย. 2552
หัวข้อหมายเลข 12604

ขอนอบน้อมแด่พระผู้มีพระภาคอรหันตสัมมาสัมพุทธเจ้าพระองค์นั้น

มหาภูตรูป ๔ เป็นปัจจัย โดยเป็นที่อาศัยของอุปาทายรูปที่เกิดร่วมกันในกลาปเดียวกัน แต่แม้ว่าอุปาทายรูปจะเกิดพร้อมกับมหาภูตรูปในกลาปเดียวกัน แต่อุปาทายรูปก็ไม่ได้เป็นปัจจัยให้มหาภูตรูปเกิด ฉะนั้น มหาภูตรูป ๔ จึงเกิดพร้อมกับอุปาทายรูป โดยมหาภูตรูปเป็นปัจจัย คือเป็นที่อาศัยของอุปาทายรูป และอุปาทายรูปเกิดพร้อมกับมหาภูตรูป โดยอาศัยมหาภูตรูป แต่ไม่ได้เป็นปัจจัยให้มหาภูตรูปเกิด

รูปทั้งหมดมี ๒๘ รูป เป็นมหาภูตรูป ๔ เป็นอุปาทายรูป ๒๔ เมื่อมหาภูตรูป ๔ ไม่เกิด อุปาทายรูป ๒๔ ก็มีไม่ได้เลย

การกล่าวถึงรูป ๒๘ รูปนั้นกล่าวได้หลายนัย แต่จะขอกล่าวโดยนัยที่สัมพันธ์กัน เพื่อสะดวกแก่การเข้าใจและการจำ​ดังนี้ คือ

กลุ่มของรูปแต่ละกลุ่ม หรือแต่ละกลาปนั้น เมื่อเกิดขึ้นแล้วยังไม่ดับไปทันที สภาวรูป (รูปที่มีลักษณะเฉพาะของตน) มีอายุเท่ากับจิตเกิดดับ ๑๗ ขณะ

เมื่อรูปเกิดขึ้นขณะแรกนั้นเป็น อุปจยรูป ๑
ขณะที่รูปเจริญขึ้นเป็น สันตติรูป ๑
ขณะที่รูปเสื่อมลงเป็น ชรตารูป ๑
ขณะที่รูปดับเป็น อนิจจตารูป ๑
รวมเป็น ลักขณรูป ๔

ลักขณรูป ๔ นี้เป็น อสภาวรูป คือ เป็นรูปที่ไม่มีสภาวะต่างหากเฉพาะของตน แต่สภาวรูปทุกรูปนั้นย่อมมีลักษณะที่ต่างกันเป็น ๔ ลักษณะ คือ ขณะที่รูปเกิดขึ้นไม่ใช่ขณะที่รูปเจริญขึ้น และขณะที่รูปเสื่อมก็ไม่ใช่ขณะที่กำลังเจริญ และขณะที่ดับก็ไม่ใช่ขณะที่เสื่อม กล่าวได้ว่า อุปจยรูปและสันตติรูป คือ ขณะที่เกิดแล้วยังไม่ดับ ส่วนชรตารูปและอนิจจตารูปนั้นคือ ขณะที่ใกล้จะดับและขณะดับ


โดย อาจารย์สุจินต์ บริหารวนเขตต์ จัดพิมพ์เผยแพร่ โดย คณะกรรมการ ศิลปะและวัฒนธรรม สภาผู้แทนราษฎร เนื่องในวโรกาสมหามงคลเฉลิมพระชนม์พรรษา ครบ ๗๕ พรรษาพระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัวภูมิพลอดุลยเดช วันที่ ๕ ธันวาคม ๒๕๔๕

ขอเชิญอ่านหรือดาวน์โหลดหนังสือ ...

ปรมัตถธรรมสังเขป

... ขออนุโมทนา ...



ความคิดเห็น 1    โดย orawan.c  วันที่ 8 มิ.ย. 2552

ขออนุโมทนาค่ะ


ความคิดเห็น 2    โดย Sam  วันที่ 8 มิ.ย. 2552

ขออนุโมทนาครับ


ความคิดเห็น 3    โดย ปริศนา  วันที่ 8 มิ.ย. 2552

ขออนุญาต เรียนถาม ดังนี้ค่ะจากข้อความที่ว่า "สภาวรูป" มีอายุเท่ากับ "จิต" (ที่) เกิดและดับ ๑๗ ขณะ

๑. อสภาวรูป แต่ละรูป ทั้ง ๔ รูป (ลักขณรูป ๔) นั้น ไม่มีอายุ ใช่ไหมคะ

๒. ถ้าจะกล่าวว่า "อสภาวรูป" ไม่สามารถ นำมา เปรียบเทียบกับ "การเกิดดับของจิต" ได้ เช่นกล่าวได้ว่า รูปารมณ์ ๑ กลาป มีอายุเท่ากับ จิตเกิดดับ ๑๗ ขณะ เพราะว่า รูปารมณ์ เป็น สภาวรูป

ดังนั้น รูป ที่มี สภาวะ (สภาวรูป) เท่านั้น ที่มีอายุ เท่ากับจิตเกิดดับ ๑๗ ขณะ

ไม่ทราบว่า กล่าวอย่างนี้ ผิดหรือถูก ประการใด กรุณาแนะนำด้วยได้ไหมคะ (คือว่า ยังไม่ค่อยเข้าใจประเด็นนี้ น่ะค่ะ)

ขอบพระคุณค่ะ


ความคิดเห็น 4    โดย prachern.s  วันที่ 9 มิ.ย. 2552

๑. อสภาวรูปก็มีอายุเท่ากับสภาวรูป เว้นบางรูปเท่านั้น คือ วิญญัติรูป ๒ และ ลักขณรูป ๔ มีอายุที่ต่างกัน
๒. ไม่ถูกครับ ที่ถูกคือตามข้อที่ ๑


ความคิดเห็น 5    โดย Sam  วันที่ 9 มิ.ย. 2552

อสภาวรูปมี ๑๐ ได้แก่ วิญญัติรูป ๒ ลักขณรูป ๔ วิการรูป ๓ และถปริจเฉทรูป ๑

จากความคิดเห็นที่ 4 สรุปได้ว่า วิญญัติรูป ๒ และลักขณรูป ๔ มีอายุแตกต่าง ส่วนวิการรูป ๓ และปริจเฉทรูป ๑ มีอายุเท่ากับจิตเกิดดับ ๑๗ ขณะ

ขออนุโมทนาครับ


ความคิดเห็น 6    โดย ปริศนา  วันที่ 9 มิ.ย. 2552

ขอขอบพระคุณ และขออนุโมทนาค่ะ


ความคิดเห็น 7    โดย chatchai.k  วันที่ 18 ก.ค. 2563

ขออนุโมทนาครับ


ความคิดเห็น 8    โดย Jarunee.A  วันที่ 7 เม.ย. 2567

ขอบพระคุณ และขออนุโมทนาค่ะ