ถ้าตอนใกล้ตายวิถีจิตเกิดไม่ถึงสันตีรณจิต แล้วอะไรจะนำเกิดในภพต่อไป

ขอนอบน้อมแด่พระผู้มีพระภาคอรหันตสัมมาสัมพุทธเจ้าพระองค์นั้น
พระธรรม ละเอียดลึกซึ้งอย่างยิ่ง ต้องเข้าใจก่อนว่า จุติจิต เป็นการเรียกจิต ตามกิจหน้าที่ เพราะจิตที่กระทำกิจจุติ คือ เคลื่อนจากความเป็นบุคคลนี้ในชาตินี้ มีหลายประเภท ตามควรแก่ บุคคลนั้นๆ เช่น ถ้าเกิดเป็นมนุษย์ที่ไม่พิการบ้าใบ้ บอดหนวกตั้งแต่กำเนิด ก็ต้องเป็นมหาวิบาก ดวงหนึ่งดวงใดใน ๘ ดวงที่ทำกิจจุติ ถ้าเกิดเป็นสัตว์ในอบายภูมิ ก็ต้องเป็นอุเบกขาสันตีรณอกุศลวิบากจิต ที่ทำกิจจุติ และตามความเป็นจริงแล้ว จิต เป็นสภาพธรรมที่มีจริงๆ เกิดดับ สืบต่อกัน จะไม่เกิดพร้อมกัน ๒ - ๓ ขณะ แต่จะเกิดทีละขณะ ดังนั้น จุติจิต ก็เป็นจิตประเภทหนึ่งที่เกิดขึ้นเป็นไปตามเหตุตามปัจจัย ใครๆ ก็ยับยังไม่ได้ กล่าวคือ จุติจิต จะเกิดต่อจากวิถีจิตทางตา หรือ ทางหู หรือ ทางจมูก หรือ ทางลิ้น หรือ ทางกาย หรือ ทางใจ ก็ได้ จุติจิต จะเกิดต่อจาก ภวังคจิต ก็ได้ แต่เป็นไปไม่ได้เลย ที่จุติจิตจะเกิดแทรกคั่นในภายในระหว่างวิถีจิตทางทวารต่างๆ
ดังนั้น ก่อนตาย ชวนจิต เกิด ๕ ขณะ ซึ่งมีกำลังอ่อนมาก ซึ่งแน่นอนว่า ตามความเป็นไปของวิถีจิตแล้ว ก่อนถึง ชวนจิต ก็ต้องมีจิตขณะก่อนชวนจิต อย่างเช่น ถ้าเป็นวิถีจิตทางตา ก่อนจะถึง ชวนจิต ก็ต้องมี จักขุทวาราวัชชนจิต จักขุวิญญาณ สัมปฏิจฉันนจิต สันตีรณจิต และโวฏฐัพพจิต ไม่ใช่ว่า สัมปฏิจฉันนจิตแล้ว จะไม่มีอื่นเกิดสืบต่อ ทั้งหมดก็ต้องเป็นไปตามความเป็นไปของจิต ที่เรียกว่า จิตตนิยาม
ตราบใดที่ยังมีกิเลส ตายแล้ว เกิดทันที ถ้าเป็นผลของอกุศลกรรม ก็ทำให้เกิดในอบายภูมิ ถ้าเป็นผลของกุศลกรรม ก็ทำให้เกิดในสุคติภูมิ เกิดเป็นมนุษย์หรือเกิดเป็นเทวดา ครับ

คำบรรยายของท่านอาจารย์สุจินต์ บริหารวนเขตต์ ที่กล่าวถึงเรื่องจุติจิต มีดังนี้

"จุติจิตจะเกิดหลังการสิ้นสุดวิถีหนึ่งวิถีใดย่อมได้ คือ หลังจักขุทวารวิถีจิตดับไปหมดแล้ว จุติจิตเกิดก็ได้ หรือ หลังจากที่จักขุทวารวิถีจิตเกิดขึ้นเห็นสิ่งที่กำลังปรากฏดับไปหมดแล้ว แล้วภวังคจิตยังไม่เกิด จุติจิตเกิดก็ได้ หรือ จะเป็นในขณะที่กำลังได้ยินเสียงในขณะนี้ โสตทวารวิถีจิตเกิดขึ้นได้ยินเสียงทางโสตทวาร ดับไปหมดแล้ว ภวังคจิตเกิด แล้วจุติจิตเกิดก็ได้ หรือว่าเมื่อได้ยินเสียงแล้ว โสตทวารวิถีจิตเกิดดับไปหมดแล้ว ภวังคจิตยังไม่เกิด จุติจิตเกิดก็ได้ หรือว่า บางท่านในขณะนี้กำลังคิดนึกเรื่องหนึ่งเรื่องใด แล้วมโนทวารวิถีจิตดับหมดแล้ว จุติจิตเกิดก็ได้

นี่แสดงให้เห็นว่า จุติจิตซึ่งกระทำกิจเคลื่อนจากความเป็นบุคคลนี้ จะเกิดในขณะไหนได้ทั้งสิ้น หลังจากวิถีจิตทางตา หรือทางหู หรือทางจมูก หรือทางลิ้น หรือทางกาย หรือทางใจ ก็ได้ หรือหลังจากภวังคจิตก็ได้"
...ยินดีในความดีของทุกๆ ท่านครับ...

เข้าใจขึ้นครับ ขอบพระคุณ และขออนุโมทนาครับ

ขอเรียนถามอาจารย์วิทยากรเพิ่มเติมครับ

แล้วการเปลี่ยนจากมนุษย์เป็นสัตว์นรก เทวดา พรหม หรือ สัตว์เดรัจฉาน มีกระบวนการอย่างไรครับ เป็นจิตดวงไหนในวิถีจิตที่ทำให้เปลี่ยนจากคนเป็นสัตว์

เรียน ความคิดเห็นที่ ๓ ครับ
ก่อนอื่น ก็ต้องเข้าใจว่า การเกิดเป็นมนุษย์ เกิดเป็นเทวดา เป็นผลของกุศลกรรม ต้องมีความดีที่เคยได้กระทำแล้ว จึงทำให้เกิดเป็นมนุษย์ ส่วนการเกิดเป็นสัตว์ในอบายภูมิ ต้องเป็นผลของอกุศลกรรมเท่านั้น ไม่ใช่กุศลกรรม สำหรับผู้ที่อบรมเจริญความสงบของจิต ถ้าฌานไม่เสื่อมก่อนจุติ ก็ทำให้ท่านไปเกิดในพรหมโลก ตามระดับขั้นของฌาน ที่ท่านได้ เป็นธรรมที่เกิดขึ้นเป็นไปตามเหตุปัจจัย ไม่อยู่ในอำนาจบังคับบัญชาของใครทั้งสิ้น ครับ
ขอเชิญคลิกฟังคำบรรยายของท่านอาจารย์สุจินต์ บริหารวนวนเขตต์ เพิ่มเติมได้ที่หัวข้อด้านล่างนี้ครับ
วิบากจิต ๑๙ ประเภทที่ทำปฏิสนธิกิจ
...ยินดีในความดีของทุกๆ ท่านครับ...

ขออนุโมทนาครับ

ขอบพระคุณ และขออนุโมทนาครับ

เรียน ความคิดเห็นที่ 3 ครับ

อุเบกขาสันตีรณ อกุศลวิบาก ๑ ดวง เป็นผลของอกุศลกรรมอย่างใดอย่างหนึ่ง ทำปฏิสนธิกิจในอบายภูมิ ๔ คือ เกิดในนรก เกิดเป็นเปรต เกิดเป็นอสุรกาย เกิดเป็นสัตว์ดิรัจฉาน

ขอเชิญอ่านเพิ่มเติม...

กิจของจิต - ๑ ปฏิสนธิกิจ

จิตที่ทำปฏิสนธิกิจในกามภูมิ 11

สันตีรณวิบาก - มหาวิบาก ที่ทำปฏิสนธิกิจ

ขอบพระคุณ และขออนุโมทนาครับ