ที่สำคัญที่สุด คือ ฟังเพื่อมีความเข้าใจที่มั่นคง ไม่ว่าจะอยู่ที่ไหนอย่างไร ก็สามารถที่จะระลึกถึงธรรมได้ วันก่อนก็มีคนที่บอกว่าเขาโกรธ แต่เขาก็นึกได้ว่าขณะนั้นเป็นธรรม เขาก็หายโกรธ นั่นชั่วขณะที่นึก อารักขาชั่วคราว แต่อุปนิพันธโคจร คือ อารมณ์ซึ่งผูกจิตไว้ที่อารมณ์นั้น เกิดหรือยัง มีหรือยัง เพราะว่าพูดเรื่องเห็น แต่ว่าอารมณ์คือสิ่งที่ปรากฏทางตา แม้ขณะที่กำลังฟังว่า เป็นสิ่งที่เพียงปรากฏให้เห็นได้ แต่ก็ไม่ได้เข้าใจอย่างนี้ ไม่ได้นึกถึงอย่างนี้ เพราะเหตุว่าไม่คุ้นเคยต่อการที่จะเข้าใจ ไม่คุ้นเคยต่อการที่จะรู้ความจริงว่า สิ่งที่กำลังปรากฏขณะนี้ปรากฏจริงๆ แต่เพียงปรากฏให้เห็น ๑ ขณะจิต ที่ภาษาบาลีใช้คำว่า จักขุวิญญาณ ๑ ขณะที่ทำทัสสนกิจดับ ขณะต่อไปไม่ได้ทำกิจนี้เลย

กว่าการที่ได้ยินได้ฟังแล้ว สิ่งที่กำลังปรากฏขณะนี้ผูกจิตให้อยู่ที่สิ่งที่กำลังปรากฏเพื่อเข้าใจขึ้น มีหรือยัง อุปนิพันธะ ฟังเพื่อไม่ลืม แข็งกำลังปรากฏ หลายวันหลายครั้งฟังไปเรื่อยๆ แข็งมีจริงๆ ก็มีจริงๆ และก็กำลังปรากฏด้วย ธาตุที่รู้แข็งมีไหม ก็ต้องมีในขณะนั้น แต่ฟังอย่างนี้แล้ว สิ่งที่ได้ยินได้ฟังผูกจิตไว้ด้วยสติสัมปชัญญะที่ผูกไว้ที่แข็ง หรือผูกไว้ที่สภาพที่รู้แข็งหรือยัง ทิ้งไปเลย หรือว่าไม่เกิดเลย ก็เป็นได้

การฟังธรรมนอกจากจะเข้าใจพยัญชนะคือคำที่ทรงแสดง ยังต้องเข้าถึงอรรถความหมายว่าการฟังเพื่ออะไร เพื่อเข้าใจจริงๆ ในสิ่งที่กำลังมีจริงๆ เฉพาะแต่ละหนึ่ง ถ้าแต่ละหนึ่งขณะนั้นก็คือว่าขณะนั้นสติสัมปชัญญะอยู่ที่อารมณ์นั้น ไม่ไปที่อารมณ์อื่น อารมณ์นั้นก็ผูกสภาพของสติสัมปชัญญะอยู่ตรงนั้น อยู่เฉพาะลักษณะของสภาพธรรมที่เป็นอย่างนั้นจริงๆ

ที่มา และ รับฟังเพิ่มเติม ...

พื้นฐานพระอภิธรรม ตอนที่ 907