ที่กล่าวว่า วาระเป็นโวฏฐัพพนวาระบ้าง ชวนวาระบ้าง หรือตทาลัมพนวาระบ้าง เพราะเหตุว่ารูปดับที่ไหน จิตที่จะเกิดต่อเกิดไม่ได้ เช่น เวลาที่อารมณ์กระทบกับภวังค์ ปัญจทวาราวัชชนะไม่เกิด กระทบหลายๆ ครั้ง จนกระทั่งอายุของอารมณ์เหลือเล็กน้อย เพราะว่าจะเกิน ๑๗ ขณะไม่ได้ เมื่อกระทบแล้ว จิตก็เป็นภวังค์ ต่อเมื่อใดที่ปัญจทวาราวัชชนจิตเกิด ๑ ขณะ หลายขณะไม่ได้เลย เพียงแค่ ๑ ขณะดับไป จักขุวิญญาณเกิดขึ้น ๑ ขณะ ดับไป สัมปฏิจฉันนะเกิดขึ้น ๑ ขณะ ดับไป สันตีรณะเกิดขึ้น ๑ ขณะ ดับไป โวฏฐัพพนะเกิดขึ้น ๑ ขณะดับไป อารมณ์ดับแล้ว เพราะฉะนั้นขึ้นอยู่ว่า อารมณ์ดับเมื่อไร ถ้าอารมณ์ดับไปแล้ว จิตใดๆ ก็จะอาศัยทวารนั้นเกิดไปรู้อารมณ์ที่ดับไม่ได้ เพราะว่าอารมณ์ดับแล้ว ก็ต้องเป็นภวังค์

พื้นฐานพระอภิธรรม ตอนที่ 432