ขณะนี้เพียงได้ยินคำว่า “ธรรม” เหมือนเข้าใจ แต่การเข้าใจต้องเข้าใจลักษณะของธรรมที่กำลังปรากฏ ค่อยๆ เข้าใจขึ้น มีใครสามารถบอกได้ไหมว่า เข้าใจธรรมที่ได้ยินได้ฟังหมดแล้ว แม้แต่ลักษณะที่เป็นนามธรรม หรือรูปธรรม นี่คือความเป็นผู้ละเอียดยิ่ง ถ้าไม่ละเอียดยิ่ง จะไม่รู้ว่า ขณะนี้ไม่ใช่เรา เพราะอะไร แล้วมีอะไรเป็นเครื่องกั้นไม่ให้เห็นถูกตามความเป็นจริงว่า ขณะนี้เป็นธรรม

ไม่ใช่เรื่องรีบร้อน อยากจะไปรู้อะไร โดยเพียงขั้นฟัง แต่ละคำต้องไตร่ตรอง มีสิ่งที่กำลังปรากฏ ได้ยินว่าเป็นธรรม และความจริงก็เป็นธรรม เพราะเหตุว่าปรากฏแล้วมีลักษณะอย่างนี้แล้ว ใครจะไปเปลี่ยนให้เป็นอย่างอื่นได้ไหม ไปเปลี่ยนสิ่งที่ปรากฏทางตาไม่ให้ปรากฏเมื่อกระทบกับตา จักขุปสาท แล้วจิตเห็นเกิดขึ้น แล้วจะไปเปลี่ยนไม่ให้ปรากฏ มีสิ่งที่ปรากฏแล้วมีจิตเห็น ได้ไหม ก็ไม่ได้

เพราะฉะนั้น ขณะที่ฟังธรรม ไม่ใช่รีบร้อน ให้รู้ว่าความไม่รู้มากมาย เพียงฟังเข้าใจ ไม่พอที่จะรู้ว่า ธรรมเป็นธรรม แต่ต้องอาศัยการฟัง และค่อยๆ เข้าใจสิ่งที่ปรากฏ

พื้นฐานพระอภิธรรม ตอนที่ 430